16 juli 2016
Mannen, wees blij dat jullie geen hengelvissen zijn. Bij sommige soorten van de in de diepzee levende hengelvis, zoals de getande zeeduivel Neoceratias spinifer, bijten de piepkleine mannetjes zich vast in het vrouwtje, dat soms wel tienmaal zo groot is als haar partner, waarna hij versmelt met het vrouwtje en in haar lijf opgaat totdat er niets anders meer van hem over is dan testikels – een voorraadje sperma waarmee het vrouwtje haar eitjes kan bevruchten.
Alles goed en wel (en vreemd), maar hoe komt het kostbare sperma dan bij het de eitjes terecht?
Dat gebeurt volledig buiten hun lichamen om, legt Marah J. Hardt uit, schrijfster van het boek Sex in the Sea: Our Intimate Connection with Sex-Changing Fish, Romantic Lobsters, Kinky Squid, and Other Salty Erotica of the Deep. De mannetjes stoten hun sperma uit terwijl de vrouwtjes hun eitjes uitstoten, die daarna in het water worden bevrucht.
Onduidelijk is wie – het vrouwtje of het parasitische mannetje – het moment bepaald waarop het sperma vrijkomt. “Aangezien het uiteinde van zijn staart nog uit het vrouwtje steekt”, kan hij het sperma uitstoten wanneer zij haar eitjes uitstoot, zegt Hardt.
Maar voordat we de hengelvis te streng beoordelen, moeten we bedenken dat niet alle mannetjes van deze soort zo plakkerig zijn: bij sommige soorten, zoals de voelsprietvis Antennarius striatus, ontmoeten mannetjes en vrouwtjes elkaar en laten hun sperma en eitjes in het water los.
Bij andere soorten, zoals de Johnsons hengelvis, bijten de mannetjes zich in de vrouwtjes vast, maar laten ze die na de bevruchting weer los.
Klaarblijkelijk hebben zelfs hengelvissen van het nummer ‘Let It Go’ uit Frozen gehoord.
Alternatieve trajecten
Parasitaire hengelvissen zijn niet de enige dieren die creatief met copuleren zijn.
Zo bevestigt het mannetje van de pijlinktvis een spermapakketje genaamd spermatofoor aan het vrouwtje; dat doet hij met behulp van een tentakel “genaamd hectocotylus" oftewel een “een uiteinde-orgaan dat op een enorme penis lijkt”, aldus Hardt. Als het spermapakketje eenmaal op de mantel rond de kop van de pijlinktvis is bevestigd, begint het zich in de huid te boren. De route die het sperma vervolgens aflegt, is nog een raadsel, hoewel Hardt zegt dat bij sommige soorten de vrouwtjes spermareservoirs hebben waar de eitjes naar behoefte naartoe kunnen worden gedirigeerd of getrokken.
De ‘spermaschraper’ van de libelle is een uniek instrument in de voortplantingsstrategie, vertelt entomologe Katy Prudic van de University of Arizona. Mannetjeslibellen hebben twee stel genitaliën en duwen het sperma van de testikels naar de penis. Maar voordat ze paren, gebruiken ze die penis eerst om het sperma van mogelijke voorgangers weg te schrapen, waarna ze hun eigen sperma inbrengen.
“Een Griekse tragedie” – zo omschrijft Prudic het lot van het mannetje van de mijt Adactylidium, die technisch gesproken al vader wordt als hij nog in het lichaam van zijn moeder zit. De moedermijt broedt in haar lichaam soms wel negen eitjes uit, en meestal is één daarvan mannelijk. Dit gebroed leeft binnen in de moeder en voedt zich met haar lijf. Eenmaal volgroeid, paren de vrouwtjes met hun enige broer, snijden daarna een gat in het dode lichaam van de moeder en gaan ervandoor. Het mannetje blijft achter en sterft (waarschijnlijk van uitputting – of schaamte).
De borstelworm Osedax leeft in de diepzee, waar hij zich voedt met walvisbeenderen. Hun groei wordt vertraagd, dus lijken de mannetjeswormen op “prepuberale wormen, maar dan met volledig ontwikkelde testikels,” zegt Hardt. Ze leven binnen in het vrouwtje en “ejaculeren door de bovenkant van haar kop, waardoor het sperma vlakbij de opening vrijkomt waar zij haar eitjes uitstoot.” De grappen mag je zelf bedenken. Wij zijn daar natuurlijk veel te netjes voor.
