‘Het wonder van Nederland’ noemde de Franse koning Hendrik IV hem. Hugo de Groot, op 10 april 1583 geboren in een invloedrijke familie in Delft, gaat op zijn elfde studeren aan de Universiteit Leiden. Maar de begaafde student raakt naast zijn talenten ook bekend om zijn spectaculaire ontsnapping uit Slot Loevestein. Waarom werd hij opgesloten, en hoe wist hij ongezien weg te komen?

Hugo de Groot, veroordeeld tot levenslang

Al voor zijn studietijd schrijft De Groot poezië en vertaalt hij Griekse en Latijnse boeken naar het Nederlands. Aan de universiteit studeert hij naast rechten ook Arabisch, Hebreeuws, Frans en Duits. De Groot zou een aantal belangrijke historische en juridische werken schrijven, zoals De iure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede) in 1625 en het Mare Liberum in 1609, waarin hij pleit voor vrije handel op zee.

Na zijn studie gaat Hugo de Groot als advocaat aan de slag in Den Haag en reist hij samen met een gezantschap onder leiding van raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt af naar Frankrijk. Daar vragen ze koning Hendrik IV om steun in de opstand tegen Spanje in de Tachtigjarige Oorlog (1566-1648). De Franse koning is zo onder de indruk van De Groot dat hij hem een doctorstitel in de rechten aanbiedt aan de Universiteit van Orléans, zonder proefschrift.

Leestip: Slot Loevestein, het kasteel waar geschiedenis tot leven komt

Tijdens het Twaalfjarig Bestand (de wapenstilstand van 1609 tot 1621) raakt De Groot, inmiddels staatspensionaris van Rotterdam en juridisch adviseur van Johan van Oldenbarnevelt, verwikkeld in een politiek en religieus conflict. Van Oldenbarnevelt wil vrede sluiten met de Spanjaarden, terwijl stadhouder Maurits van Oranje (prins Maurits) het liefst de wapens oppakt.

Daarnaast woedt er een interne strijd binnen het protestantisme. Maurits staat aan de kant van de contraremonstranten of gomaristen, die de predestinatieleer van Calvijn aanhangen. Van Oldenbarnevelt en De Groot kiezen de kant van de gematigdere remonstranten of arminianen, die geloven dat je zelf invloed hebt op je eeuwige bestemming. In 1618 pleegt Maurits een staatsgreep. Hij laat Van Oldenbarnevelt arresteren en in het daaropvolgende jaar onthoofden. De Groot krijgt levenslang en belandt achter de tralies.

Ontsnapping in de boekenkist

Hugo de Groot wordt opgesloten in Slot Loevestein, tegenwoordig een van de mooiste kastelen van Nederland, waar hij samenleeft met zijn gezin. Hij mag blijven studeren en krijgt regelmatig een kist vol boeken toegestuurd uit Gorinchem, die ook steeds weer wordt teruggestuurd.

Dat brengt zijn vrouw Maria van Reigersberg na een halfjaar in gevangenschap op een idee: als hij in de boekenkist gaat liggen, zou hij zomaar ongezien weg kunnen komen. De kist werd tenslotte nog nauwelijks gecontroleerd.

Avonden lang oefent De Groot om minstens twee uur lang in de kist te zitten – de tijd die het zou duren om naar Gorinchem te worden overgebracht. Op 22 maart 1621, wanneer er in Gorinchem een jaarmarkt aan de gang is, is het tijd voor het echte werk. De Groot verstopt zich in de boekenkist en wordt door het dienstmeisje, Elsje van Houweningen, het kasteel uit gedragen. Door de festiviteiten komt de kist zonder controle aan in Gorinchem.

Leestip: De Haarlemmertrekvaart: een zeventiende-eeuwse snelweg over het water

De Groot verkleedt zich als metselaar en vlucht naar Antwerpen. Anderhalve week later vertrekt hij vanuit daar naar Parijs, waar hij steun kreeg van de Franse koning Lodewijk XIII en zich kan richten op zijn schrijverschap.

In Parijs wordt hij herenigd met zijn vrouw en kinderen, op een belangrijke voorwaarde: dat hij nóóit meer zou terugkeren naar Nederland. De Groot overlijdt op 28 augustus 1645 in het Duitse Rostock en wordt begraven in de Nieuwe Kerk in Delft, zijn geboorteplaats.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!