Vandaag precies zeventig jaar geleden, op 1 december 1955, weigert Rosa Parks in een volle bus in Montgomery (Alabama) haar zitplaats af te staan aan een witte man. Het is een spontane daad van verzet tegen de strikte segregatiewetten die op dat moment van kracht zijn in de staten in het zuiden van de Verenigde Staten. Parks wordt gearresteerd voor haar actie.

Deze wetten, ook bekend als Jim Crow-wetten, beperken de burgerrechten van Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten tussen 1870 en 1968. De regels zorgen ervoor dat mensen op basis van huidskleur van elkaar worden gescheiden in de publieke ruimte – scholen, restaurants en dus ook zitplaatsen in het openbaar vervoer zijn aangemerkt als ‘wit’ of ‘gekleurd’.

Montgomery-busboycot

De arrestatie van Rosa Parks, in het midden op de foto bovenaan, leidt in de Verenigde Staten tot grote verontwaardiging. Bij wijze van protest besluit de zwarte gemeenschap van Montgomery – onder leiding van dominee Martin Luther King – tot een boycot van het openbaar vervoer.

Leestip: De Holland-Amerika Lijn, een enkeltje naar de Nieuwe Wereld

De busboycot wordt een groot succes. Zwarte taxichauffeurs verzorgen vervangend vervoer voor de deelnemers door een tarief te rekenen dat overeenkomt met de prijs van een buskaartje. Andere boycotters gaan fietsen, lopen, liften of verplaatsen zich zelfs per ezel. Zwarte kerken uit het hele land zamelen geld in om het protest te steunen.

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Vervoersbedrijven zien hun inkomsten kelderen, en na 381 dagen besluiten de lokale autoriteiten de segregatie in bussen op te heffen, mede dankzij de actie van Rosa Parks. Zes feiten over deze belangrijke activist en haar daad van verzet.

1. Rosa Parks zit niet op een ‘witte’ stoel

      In tegenstelling tot wat veel mensen denken, wordt Rosa Parks niet gearresteerd omdat ze in het ‘witte’ deel van de bus was gaan zitten. Ze zit op een ‘gekleurde’ stoel. Maar als de bus volraakt, beveelt de buschauffeur haar en drie andere zwarte Amerikanen om op te staan voor witte passagiers. Rosa Parks blijft als enige zitten. Later zegt ze hierover: ‘Ik wist dat iemand de eerste stap moest zetten, en ik besloot niet te verplaatsen.’

      2. Ze is niet de eerste die bleef zitten

      Toch is Rosa Parks niet de eerste persoon die zich op deze manier tegen de segregatiewetten verzet. De vijftienjarige Claudette Colvin werd negen maanden eerder al om dezelfde reden gearresteerd. Nog drie andere vrouwen – Aurelia Browder, Mary Louise Smith en Susie McDonald – hadden al eens uit protest de segregatiewetten op de bus overtreden voordat Parks dit deed.

      3. Rosa Parks is al voor haar arrestatie activist

      Ten tijde van het inmiddels iconische busmoment is Rosa Parks 42 jaar oud, maar ze zet zich al vanaf jonge leeftijd in voor burgerrechten. Op negentienjarige leeftijd trouwt ze met Raymond Parks, een bekende burgerrechtenactivist. Bovendien is ze een actief lid van de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP), een van de oudste burgerrechtenbewegingen van de Verenigde Staten.

      Leestip: Ellen Craft: de vlucht van een slaafgemaakte die zich vermomde als witte man

      Bij de NAACP zet Rosa Parks zich voornamelijk in op het gebied van strafrecht in Alabama. Een deel van haar werk is het beschermen van zwarte mannen tegen valse beschuldigingen van seksuele geweldpleging en tegen lynchpartijen. Bovendien helpt ze zwarte mensen die door witte mensen aangerand of verkracht zijn, toegang te krijgen tot rechtshulp.

      Een belangrijke drijfveer in haar werk is het feit dat ze zelf op achttienjarige leeftijd seksueel wordt bejegend door een witte buurman. Het lukt haar om weg te komen. Later zegt ze over het voorval: ‘Ik was liever gestorven dan dat ik hem toestemming had gegeven. Nooit, nooit.’

      4. Ze krijgt een boete van veertien dollar

      Het proces tegen Parks duurt slechts een halfuur. Als straf voor haar burgerlijke ongehoorzaamheid krijgt Rosa Parks een boete van tien dollar, plus vier dollar aan proceskosten.

      Leestip: Martin Van Buren: de enige Nederlandstalige president van de VS

      Omgerekend zou die veertien dollar nu overeenkomen met een bedrag van ongeveer 150 euro. Haar advocaat gaat in hoger beroep tegen de boete, maar de zaak wordt niet doorgezet vanwege een procedurefout.

      5. Rosa Parks wordt nogmaals gearresteerd

      Slechts enkele weken na haar eerste arrestatie wordt Rosa Parks opnieuw opgepakt, ditmaal vanwege de rol die ze speelt in de organisatie van de busboycot. De politie arresteert haar op 22 februari 1956 samen met 114 andere betrokkenen. Een foto van Parks op het politiebureau, waar ze vingerafdrukken moet afgeven, verschijnt op de voorpagina van The New York Times.

      In de nasleep van het proces wordt Rosa Parks ernstig bedreigd door boze witte Amerikanen, en zowel zijzelf als haar man verliezen hun baan. Het echtpaar voelt zich uiteindelijk gedwongen om naar een andere staat te verhuizen.

      6. Als eerste vrouw opgebaard in het Capitool

      Ondanks de dreigementen blijft Rosa Parks zich haar leven lang inzetten voor de burgerrechtenbeweging. In de loop van de jaren groeit de waardering voor haar anti-racistische activisme. In 1996 ontvangt ze de Medal of Freedom van president Bill Clinton, en in 1999 de Gold Medal van het Amerikaanse Congres.

      Leestip: Hoe de drooglegging in de VS zorgde voor de opkomst van de gangstercultuur

      De 92-jarige Rosa Parks sterft op 24 oktober 2005 na een lang ziekbed. Parks is de eerste vrouw in de geschiedenis van de Verenigde Staten van wie het lichaam wordt opgebaard in de rotunda van het Capitool in Washington D.C. – een eer die doorgaans alleen toekomt aan presidenten en oorlogshelden.

      Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!