De versleten vloerplanken van de saloon knarsen onder de zware voetstappen van Rafael Molina terwijl buiten het geluid van galopperende paarden de doodse stilte van de omringende woestijn doorbreekt. Rond de saloon wekken lege etalages en verlaten huizen de indruk dat dit stadje uit het oude Amerikaanse Westen zojuist is overvallen door een bende outlaws.
‘Als jongetje kon ik alleen maar dromen van dit alles,’ zegt de 68-jarige ex-acteur en -stuntmant. ‘Het was mijn ambitie om met eigen ogen eens een echte filmset te zien. Nu ben ik eigenaar van een van de beroemdste filmdecors uit de geschiedenis van de western.’
Molina kocht de set met de naam ‘Fort Bravo’ aan het einde van de jaren zeventig, maar de nog altijd gebruikte decors staan in Spanje in plaats van Montana of Texas. Ze vormen onderdeel van de drie namaakstadjes uit het Wilde Westen die zijn opgericht in de woestijn rond het plaatsje Tabernas, in de Spaanse provincie Almería. Sinds de late jaren vijftig hebben het woeste bergland, de droge vlakten en de ruige woestijnkloven van dit gebied het decor geleverd voor meer dan 170 westerns, waaronder The Good, the Bad and the Ugly (1966) en Once Upon a Time in the West (1968).
Talloze andere films en tv-series werden rond Tabernas opgenomen, waaronder afleveringen uit de filmreeks Indiana Jones en episodes van de tv-serie Game of Thrones. Maar deze door de wind geteisterde regio, op ongeveer een halfuur rijden ten noorden van de kuststad Almería, wordt vooral geassocieerd met beroemde film-shootouts.
Dezer dagen trekt het dorp niet alleen regisseurs maar ook veel reizigers, die hun sporen willen zetten in de folklore en landschappen van de Amerikaanse western. Hieronder vertellen we waarom en hoe filmdecors uit het Wilde Westen, een bijna-mythologische periode in de Amerikaanse geschiedenis, uiteindelijk werden opgebouwd in het diepe zuiden van Spanje. We praten met de fascinerende mensen die het Oude Westen op het witte doek tot leven brengen en we zetten op een rijtje welke imposante filmlandschappen je hier kunt vinden.
Familie van cowboys
Molina behoort tot een kleine ‘familie’ van plaatselijke cowboy-acteurs en -stuntmannen uit Tabernas die talloze rollen hebben gespeeld in de films en tv-series die sinds de jaren vijftig in Almería zijn opgenomen. Deze mannen kunnen naar believen op de vuist gaan of zich door een galopperend paard laten meesleuren. De kennis en vaardigheden die daarvoor nodig zijn, worden vaak van vader op zoon overgedragen, zodat de kneepjes van het vak in de familie blijven. Ze weten alles van de gouden tijd van de spaghettiwestern en belichamen de normen en waarden van de helden die ze hebben gespeeld: stoerheid, trots, onafhankelijkheid en een vanzelfsprekende omgang met paarden.
Lees ook: In Patagonië zijn deze cowboys experts in het woeste landschap
‘Ik ben altijd dol geweest op paarden en op het Amerikaanse Westen,’ zegt de 29-jarige Ricardo Cruz Fernández, een stuntman en filmcowboy die in diverse recente producties heeft meegespeeld, waaronder episoden van Game of Thrones en de film The Sisters Brothers, een Frans-Amerikaanse western uit 2018 met Joaquin Phoenix in de hoofdrol. Fernández begon zijn carrière als filmcowboy nadat hij tien jaar geleden een cursus als stuntman had gevolgd.
(Met dit festival in Nevada worden de rijmen en hoogtijdagen van de cowboypoëzie gevierd.)
Tussen de producties door neemt hij deel aan dagelijkse shows op de filmset ‘Fort Bravo’, waar elk jaar duizenden toeristen op afkomen. In een van die optredens speelt Fernández een bankrover die een kleine buit aan goud heeft ontvreemd. Bezoekers kunnen hem in de saloon op de vuist zien gaan en een (namaak-)pistoolduel zien uitvechten met acteurs die zijn verraderlijke kompanen spelen. In het stadje worden ook shows met cancan-danseressen opgevoerd en rondleidingen in een postkoets gegeven.
‘Ik speel het liefst de bad guy, want dat geeft me veel meer mogelijkheden,’ zegt Fernández. ‘De good guy mag alleen maar de orde handhaven.’
Zijn liefde voor het Wilde Westen begon toen hij als jongetje de fameuze ‘Dollars-trilogie’ van de Italiaanse regisseur Sergio Leone zag: A Fistful of Dollars, For a Few Dollars More en The Good, the Bad and the Ugly. Al deze films werden in de jaren zestig in de provincie Almería opgenomen. Het hoofdpersonage van de trilogie, een mysterieuze cowboy zonder naam in een poncho, werd gespeeld door een destijds nog jonge en onbekende Clint Eastwood.
‘Leone’s films hadden niet veel dialogen of ingewikkelde plots nodig,’ zegt Fernández. ‘De gebaren van de acteurs, de muziek [van Ennio Morricone] en allerlei kleine details zijn genoeg om je kippenvel te bezorgen.’ Leone’s vernieuwende manier van filmen en de meeslepende soundtracks van Morricone luidden de gouden tijd van de ‘spaghettiwestern’ in, in de jaren zestig en zeventig. De meeste regisseurs van deze westerns waren net als Leone Italianen, terwijl het team van producenten en acteurs van de films bestond uit een bont gezelschap Italianen en Spanjaarden, die op het witte doek veelal hun eigen taal gebruikten.
Lees ook: En... actie! Hoe de gebroeders Lumière de film uitvonden
Aanvankelijk werd de spaghettiwestern door de filmkritiek niet erg serieus genomen, maar uiteindelijk werden de films mede door hun onttoverde visie op een genre dat bijna was uitgestorven, enorm populair. De personages uit het Wilde Westen die ze opvoerden, leken weinig op de heroïsche blanke veroveraars uit de oorspronkelijke Amerikaanse western. De hoofdpersonen waren geen onkreukbare verdedigers van de onschuldigen, maar tamelijk immorele premiejagers die op eigen gewin uit waren en gedreven werden door hebzucht en wraak. In deze films overheersten avontuur en geweld, terwijl het goede zelden zegevierde.
Hoewel het landschap van Almería al eerder voor opnamen van enkele fameuze films was gebruikt, waaronder Lawrence of Arabia en Cleopatra, waren het Leone en navolgende Europese regisseurs die het imposante landschap van de provincie in hun westerns zijn internationale filmroem bezorgden.
In Almería zijn sinds die jaren zo’n vijfhonderd producties gedraaid, waaronder blockbusters als Patton en Terminator: Dark Fate, en afleveringen uit tv-series als Doctor Who. ‘Onze landschappen bieden veel mogelijkheden: we hebben hier zee, woestijn en besneeuwde bergen – alles op korte afstand van elkaar,’ zegt Plácido Martínez, een plaatselijke producer. ‘We kunnen doorgaan voor Texas, New Mexico, Arizona, Californië en een eindeloos aantal natuurlijke settings.’
Van ruiter tot stuntman
Toen Almería in de jaren zestig door westerse productiemaatschappijen als locatie werd ontdekt, behoorde de provincie tot een van de armste van Spanje. De regio kampte met een hoge werkloosheid en de bevolking trok weg. Ondanks het onherbergzame landschap waren de productiekosten hier extreem laag en vonden producers onder de plaatselijke bevolking veel vaardige ruiters: ideale stuntmannen voor spaghettiwesterns, die in het grensgebied van de VS en het Spaanstalige Mexico speelden.
Lees ook: Niet zo far, far away: Star Wars-locaties over de hele wereld
‘Ik verdiende in één dag meer geld dan mijn vader in een week ploeteren in de goudmijn,’ vertelt Manuel Hernández Montoya, 61-jarige almeriense die in zijn jeugd als figurant in meerdere westerns heeft gespeeld. Hij is nu eigenaar van Hostal Alba, een hotel-restaurant met een filmthema in het naburige dorp Los Albaricoques, waar de shootout in For a Few Dollars More werd opgenomen.
Het enorme succes van For a Fistful of Dollars leidde tot de opbouw van nog eens twee western-sets in de openlucht bij Tabernas, genaamd ‘Oasys Mini-Hollywood’ en ‘Western Leone’; beide zijn nog altijd in gebruik. Als er niet wordt gedraaid, worden er rondleidingen georganiseerd voor toeristen, die er door stoffige steegjes en langs negentiende-eeuwse houten gebouwen kunnen lopen, van cowboyshows kunnen genieten en zelf kunnen paardrijden.
Destijds telde het gebied nog maar weinig verharde wegen, en de komst van de filmindustrie speelde een doorslaggevende rol in de aanleg van het vliegveld en de eerste grote hotels van Almería. Binnen een paar jaar veranderde het stadje van een uithoek in een soort Europees Hollywood, waar beroemdheden als Claudia Cardinale, de Beatles en Charles Bronson tussen de opnames door aan de rand van het zwembad van het Gran Hotel van hun drankje genoten.
(In Texas wordt opnieuw slag geleverd, ditmaal over de manier waarop ‘the Alamo’ moet worden herdacht.)
Maar de filmindustrie poetste ook het imago van dictator Francisco Franco op, die Spanje van 1939 tot 1975 regeerde. ‘Het regime was erg blij met celebrity’s als Ava Gardner, Frank Sinatra en John Wayne,’ zegt Evaristo Martínez, journalist en filmexpert uit Almería. ‘Franco deed er alles aan om deze internationale producties mogelijk te maken, zelfs als die films in Spanje zelf werden gecensureerd.’
Eind jaren zeventig waren de hoogtijdagen van de spaghettiwestern alweer voorbij, als gevolg van een overdaad aan zeer matige producties en de veranderde voorkeuren van de bioscoopgangers. Het was een zware slag voor de Zuid-Spaanse filmindustrie, waar duizenden banen verloren gingen en western-sets langzaam in verval raakten. De aan hun lot overgelaten decors werden onderhouden door een handjevol stuntmannen, die shows voor toeristen opvoerden om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Toen Molina ‘Fort Bravo’ voor zesduizend dollar opkocht, waren de bank, winkels en saloon van het namaakstadje weinig meer dan ruïnes en moesten ze allemaal worden gerestaureerd.
Herleving van een industrie
Na de komst van enkele grote producties in de jaren tachtig – waaronder Indiana Jones and the Last Crusade en Conan the Barbarian – begon de filmindustrie in Almería weer op te leven. Tegenwoordig worden in de provincie amper meer westerns gedraaid, zoals in de hoogtijdagen, maar de plaatselijke bevolking voelt nog altijd een sterke band met het genre. ‘De ontwikkeling van onze provincie is echt vormgegeven door de western, van de jaren vijftig tot op heden,’ zegt producer Martínez.
Afgezien van een bezoek aan de drie filmsets kunnen toeristen zich in Tabernas ook onderdompelen in het rijke filmverleden van Almería, tijdens het Almería Western Film Festival, dat elk jaar in oktober wordt gehouden. Duizenden westernfans bekijken dan nieuwe films, verkleden zich als revolverhelden en genieten van gerechten uit het oude Amerikaanse Westen.
(In Patagonië worden toeristen door cowboy-gidsen door de woeste natuur geleid.)
Tabernas telt ook meerdere reisbureaus die rondleidingen verzorgen langs verlaten filmsets in de woestijn en door onherbergzame canyons en bergen waar beroemde westerns zijn opgenomen. ‘Ik had eens een toerist die helemaal uit Japan was gekomen en een replica van de poncho van Clint Eastwood aanhad. Hij was hier alleen maar om selfies te nemen met alle locaties uit de ‘Trilogie,’’ vertelt Cristina Serena Seguí, manager van het reisbureau Malcaminos.
Je zou denken dat het de ongenaakbare blik van stoere cowboys en de desolate landschappen zijn die toeristen naar deze regio blijven lokken. Maar de verklaring van Martínez heeft een wat idealistischer strekking. ‘Westerns gaan over de schepping van een land, het vanaf de grond opbouwen van een nieuwe samenleving,’ zegt hij. ‘Ze weerspiegelen de geschiedenis van de mensheid.’
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
