De bosbranden die op het moment in het Amazone regenwoud woeden zijn zo heftig dat de rook nabijgelegen steden in een donkere mist hult.

Verschillende media melden dat het Instituto Nacional de Pesquisas Espaciais (INPE, het Braziliaanse instituut voor ruimteonderzoek) dit jaar een recordaantal van 72.843 branden telde, een stijging van tachtig procent vergeleken met vorig jaar. Maar dan 9.000 van de branden werden in de afgelopen week ontdekt.

De totale omvang van het vuur is nog onbekend, maar de branden strekken zich uit in verschillende grote Amazone-staten in het noordwesten van Brazilië. Op 11 augustus maakte NASA bekend dat de branden zo groot waren dat ze vanuit de ruimte konden worden gezien.

“Dit is zonder twijfel een van de slechts twee keer dat sprake is geweest van dit soort branden in het Amazonegebied”, aldus Thomas Lovejoy, ecoloog en National Geographic Explorer-at-Large.

“Het is ongetwijfeld een gevolg van de recente toename van de ontbossing,” stelt hij.

Wat heeft dit te maken met het pro-bedrijfsleven-milieubeleid van Brazilië?

Natuurbeschermers waarschuwden voor ontbossing sinds Jair Bolsonaro, de huidige president van Brazilië, in 2018 werd gekozen. Een belangrijk onderdeel van zijn verkiezingscampagne was zijn belofte om het Amazonegebied open te stellen voor het bedrijfsleven. Toen hij aan de macht kwam, hield hij zich aan die belofte.

Uit gegevens die het INPE eerder deze maand bekendmaakte, bleek dat er afgelopen zomer in Brazilië meer bos is gekapt dan in de afgelopen drie jaar samen.

“In de afgelopen jaren hadden bosbranden meestal te maken met een gebrek aan neerslag, maar dit jaar was het vrij nat,” vertelt Adriane Muelbert. Zij doet als ecoloog onderzoek naar de rol die ontbossing in het Amazonegebied speelt bij klimaatverandering.

“Daarom denken we dat er nu sprake is van branden door ontbossing,” stelt ze.

In het Amazonegebied worden bomen niet alleen gekapt voor het hout, maar ook om ruimte te maken voor sojaplantages of weiden voor de lucratieve veehouderij. Bomen worden vaak in brand gezet om er snel vanaf te komen. Net als bij de bosbranden in Californië, worden de meeste branden door mensen aangestoken, maar lukt het daarna niet meer ze onder controle te krijgen.

Lovejoy schetst een cyclus waarin ontbossing zorgt voor afname van het woud, waardoor de regio droger wordt, wat leidt tot nog meer ontbossing. Veel van de regen in het Amazonegebied wordt veroorzaakt door het regenwoud zelf, maar naarmate er minder bomen zijn, vermindert de neerslag. Deskundigen vrezen dat het woud steeds droger wordt door deze neerwaartse spiraal en dat er uiteindelijk een omslagpunt wordt bereikt waarbij het gebied eerder een savanne is dan een regenwoud.

“In het Amazonegebied bestaat een kantelpunt omdat het gebied zelf de helft van de neerslag die er plaatsvindt genereert,” stelt Lovejoy. Daarom, zegt hij “moet het Amazonegebied als een systeem worden beheerd.”

Wat hebben deze branden te maken met klimaatverandering?

Als de ongebreidelde bomenkap en de ontbossing door middel van vuur doorgaat, blijven bosbranden op deze schaal plaatsvinden, waarschuwen Lovejoy en Muelbert. De gevolgen van zo'n enorm verlies aan bosgebied zouden wereldwijd te merken zijn.

Bescherming van het Amazonegebied wordt vaak aangeprezen als een van de effectiefste manieren om de effecten van klimaatverandering in te perken. Het ecosysteem absorbeert miljoenen tonnen aan CO2-uitstoot per jaar. Wanneer die bomen worden omgehakt of verbranden, komt niet alleen de CO2vrij die erin was opgeslagen, maar verdwijnt ook een middel om CO2-uitstoot te absorberen.

“Elk stuk bos dat wordt vernietigd, vormt een bedreiging voor de biodiversiteit en de mensen die gebruikmaken van die biodiversiteit,” aldus Lovejoy. Hij voegt daaraan toe dat “de allerbelangrijkste bedreiging is dat een grote hoeveelheid CO2in de dampkring belandt.”

Volgens Muelbert is het te vroeg om te berekenen hoeveel CO2er wordt uitgestoten door de bosbranden in augustus. Eerder deze maand bracht het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) van de VN een rapport uit waarin staat dat de wereld zich geen verdere afname van de bossen kan veroorloven als de mensheid de ergste gevolgen van klimaatverandering wil voorkomen.

“Het is een tragedie,” zegt Muelbert over de bosbranden en de ontbossing die daarvan de oorzaak is. Ze noemt het: “een misdaad tegen de planeet en een misdaad tegen de mensheid.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Engels op NationalGeographic.com