Snoeppapiertjes en chipszakken zijn inmiddels het meest voorkomende strandafval. Daarmee hebben ze voor het eerst sigarettenpeuken van hun eerste plek verstoten.
Dat sombere cijfer is een van de resultaten die te lezen zijn in het nieuwste rapport van de Ocean Conservancy over de 2019-editie van hun jaarlijkse schoonmaakactie. Daarbij werd ruim 20,8 miljoen ton afval opgeraapt op stranden in 116 landen. Dat komt neer op 32,5 miljoen voorwerpen die op één dag werden gevonden.
Plastic verpakkingen, goed voor bijna 45 procent van al het plastic dat tussen 2002 en 2014 werd geproduceerd in de VS, Europa, China en India, vormen de grootste groep van plastics binnen de wereldwijde afvalstromen. Toch wist de nietige sigarettenpeuk in de 34-jarige geschiedenis van de strand-schoonmaakacties van de Ocean Conservancy steeds zijn eerste plek te behouden. Deze keer eindigde hij als tweede, met 4,2 miljoen gevonden peuken. Voedselverpakkingen voeren de ranglijst aan, met meer dan 4,7 miljoen gevonden stuks.
Onlangs werd een verzameling van gevonden voorwerpen per land en soort online gepubliceerd. Het afval was afkomstig van stranden op alle continenten, behalve Antarctica. (We zijn afhankelijk van plastic, maar we verdrinken er inmiddels in. Ontdek hoe dat komt.)
Ook de andere voorwerpen in de top tien hebben met eten en drinken te maken, en de meeste zijn niet recyclebaar. Op de lijst staan onder meer flessen en doppen, rietjes en roerstaafjes, bekertjes, deksels, bakjes van afhaalmaaltijden en plastic zakken. Plastic flessen zijn goed recyclebaar, maar de lichte plastic verpakkingen worden vaak niet ingenomen om te recyclen, omdat de machines erdoor verstopt raken.
Sigarettenpeuken worden gemaakt van celluloseacetaat en worden door de wetenschappers van de milieuorganisatie van oudsher al als buitenbeentje beschouwd - een apart onderwerp dat niet te maken heeft met de grotere consumententrends op het gebied van plasticafval. Bij toekomstige schoonmaakacties zou, afhankelijk van het aantal vrijwilligers en stranden die meedoen, de alomtegenwoordige sigarettenpeuk weer de eerste plaats kunnen opeisen, aldus Nicholas Mallos, die aan het hoofd staat van het Trash-Free Seas-programma van de Ocean Conservancy.
“Het feit dat voedselverpakkingen nu op nummer één staan, maakt des te duidelijker hoe vervuilend de productie is van wegwerpverpakkingen voor voedsel en drank,” zegt hij. Dat wordt nog eens versterkt doordat veel voedselverpakkingen ofwel niet worden gerecycled door consumenten ofwel niet kunnen worden gerecycled - wat volgens Mallos aantoont hoe “volkomen ontoereikend” de verwerking van plasticafval verloopt in de meeste gemeenschappen over de hele wereld.
In 2017 werd in de Verenigde Staten niet meer dan 13 procent van de plastic bakjes en verpakkingen gerecycled volgens de Environmental Protection Agency. Dat is het laagste percentage van alle soorten materialen voor bakjes en verpakkingen.
De Ocean Conservancy registreert sinds 1986, toen de eerste schoonmaakactie werd gehouden, elk voorwerp dat wordt gevonden. Naar eigen zeggen beschikt de organisatie daarmee over 's werelds grootste database van afval in de zee per type, met meer dan vierhonderd miljoen voorwerpen. De tijdlijn zegt iets over de trends in consumentengedrag en over de beschikbaarheid van verschillende producten. Zo verdwenen blikjes en papieren zakken na 2009 uit de top tien, zo'n tien jaar nadat water in flessen wereldwijd aan een opmars begon en er in supermarkten geen papieren zakken meer werden gebruikt, maar plastic boodschappentasjes. In 2017 verdwenen glazen flessen uit de top tien. Dat was het jaar dat plastic voor het eerst stevig aan kop kwam te staan als het meest verzamelde materiaal.
“De dataset van de Ocean Conservancy geeft zo'n belangrijk tijdsbeeld van vervuiling door plastic voor iedereen die zich wereldwijd zorgen maakt om dit probleem,” aldus Jenna Jambeck, hoogleraar Technologie aan de University of Georgia en National Geographic Fellow. “Ik gebruik deze gegevens al sinds ik negentien jaar geleden onderzoek begon te doen naar dit onderwerp.”
De opbrengst van de schoonmaakactie in 2019 werd door de statistici van de organisatie omgezet in cijfers over de bruikbaarheid van de vondsten voor zeedieren. Zo werden er genoeg rietjes gevonden om te zorgen dat 322 octopussen een jaar lang acht smoothies per dag konden drinken, en bleek er voldoende plastic bestek om 66.000 haaien een driegangenmaaltijd voor te zetten. Daarnaast vonden de vrijwilligers genoeg vislijn om te zorgen dat een zeevogel op 88 kilometer boven de zeespiegel zou kunnen vissen.
Zoals gebruikelijk leverde de schoonmaakactie op 39.359 kilometer strand, in een gebied dat strekte van het Aziatische deel van de Grote Oceaan tot het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan en Zuid-Amerika, ook een verzameling bijzondere voorwerpen op. Zo bleek op een Japans strand een tuinkabouter te liggen, wat aantoont hoe alomtegenwoordig ze zijn. Andere vondsten waren onder meer: een barbecuerooster in Hongkong, een badkuip in Jamaica, een strijkplank in Venezuela, een bank in het westen van Mexico, een golftas in Noorwegen en een tuinfakkel in Californië.
De schoonmaakactie wordt op de derde zaterdag van september gehouden, en vindt ook dit jaar weer plaats. Met het oog op de pandemie wordt vrijwilligers aangeraden om alleen of in kleine groepjes op pad te gaan - of om helemaal niet naar het strand te komen, en in plaats daarvan thuis de strijd tegen het plasticafval aan te gaan.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
