Glyfosaat mag nog eens tien jaar worden gebruikt in de Europese Unie. Dat heeft de Europese Commissie besloten. Maar of de storm rondom de veelgebruikte onkruidverdelger daarmee weer gaat liggen, is nog maar de vraag: het middel zou de gezondheid van de mens en de leefomgeving aantasten. De EFSA (European Food Safety Authority) schaart zich achter het verlengen van de vergunning. Maar daar zijn niet alle experts het mee eens.

Glyfosaat in de bodem

Een van deze experts is bodemonderzoeker Violette Geissen van Wageningen University & Research. Zij maakt zich zorgen over het bodemleven als we veelvuldig glyfosaat blijven gebruiken. Het goedje verstoort namelijk de stofwisseling van verschillende planten, bacteriën en schimmels. ‘Glyfosaat tast het reactiepad (reeks stofwisselingsprocessen, red.) van bepaalde organismen aan,’ vertelt Geissen. ‘De processen die nodig zijn voor eiwitsynthese worden geblokkeerd.’

Maar niet al het bodemleven gaat dood. De organismen die een andere eiwitsynthese hebben, dus een ander reactiepad, overleven glyfosaat wel. ‘Daardoor ontstaat er een disbalans in de bodem,’ legt Geissen uit. Ziekmakende schimmels die de aardappels aanvallen overleven het bijvoorbeeld wel, terwijl bacteriën die de plantgroei bevorderen het loodje leggen. ‘Het gevolg is dat boeren steeds meer middelen tegen schimmels moeten spuiten, omdat de ziekmakende schimmels de overhand krijgen.’ En zo beland je in een vicieuze cirkel.

Langetermijngevolgen van glyfosaat

Om de langetermijngevolgen van pesticiden in kaart te brengen, is de Europese Commissie het SPRINT-project gestart. Uit deze reeks onderzoeken, die worden gecoördineerd door Geissen, blijkt dat de resten van bestrijdingsmiddelen zich overal bevinden. In de bodem en het water, maar ook in dieren en mensen. ‘We zien bijvoorbeeld dat de veerkracht van bijen achteruit gaat als ze in contact komen met glyfosaat. En bij mensen kan glyfosaat het microbioom in de darmen aantasten.’

Dat doet het bestrijdingsmiddel op dezelfde manier als in de bodem. Probiotica, zoals bacteriën van het geslacht Lactobacillus, hebben het reactiepad dat wordt aangetast door glyfosaat. Zulke bacteriën zijn essentieel voor een gezonde darmflora. ‘Als het pesticide zich in je darmen bevindt, kan het daar de goede bacteriën beschadigen, terwijl de slechte bacteriën blijven leven,’ vertelt Geissen. ‘Ik vind dat problematisch, want je darmen zijn ontzettend belangrijk voor je immuunsysteem.’

Modellen van de EFSA

Aanwijzingen dat het middel schade kan aanrichten, zijn er volgens Geissen genoeg, maar een direct verband moet in veel gevallen nog worden aangetoond. Dat komt voornamelijk door een gebrek aan onderzoek en gebrekkige richtlijnen vanuit de EFSA. De EFSA richt zich vooral op voedsel: is dit middel schadelijk als je het in kleine hoeveelheden direct binnenkrijgt, bijvoorbeeld als restproduct op een aardappel.

‘In de richtlijnen van de EFSA zijn bepaalde transportwegen niet meegenomen. De verspreiding via de wind staat bijvoorbeeld niet in de modellen,’ vertelt Geissen. ‘Ze stellen ook dat een stof alleen naar sloten en grondwater kan worden getransporteerd als de stof wateroplosbaar is, maar dat is onzin. Kleine deeltjes hechten zich aan de grond. Als het dan een keer goed regent, belandt het alsnog in de sloot. De modellen stroken gewoon niet met de werkelijkheid.’

De enige vraag die wél ter discussie staat, is of glyfosaat kankerverwekkend is. ‘Maar de gevolgen voor de leefomgeving krijgen te weinig aandacht, net zoals de gevolgen voor ons immuunsysteem,’ stelt Geissen.