In Nederland is de kans dat je plotseling in een tornado terechtkomt heel erg klein, maar in andere delen van de wereld laat dit spectaculaire weersverschijnsel regelmatig een spoor van verwoesting achter. Een tornado is een zware wervelwind of windhoos onder een onweerswolk, in de vorm van een trechter. De snel ronddraaiende lucht van een tornado kan enorme snelheden van honderd tot driehonderd kilometer per uur halen. Het gevolg? Auto’s vliegen door de lucht, huizen storten in elkaar en rondvliegende voorwerpen vormen een groot gevaar voor mensen en dieren die net op het verkeerde moment op de verkeerde plek zijn.
Hoe ontstaat een tornado?
Een tornado raast niet zomaar door de lucht, maar ontstaat alleen wanneer alle puzzelstukjes precies goed in elkaar vallen. Vaak ontstaat een tornado uit een zware onweersbui met een roterende opwaartse luchtstroom, ook wel een supercell genoemd. Zo’n supercell ontstaat wanneer er grote temperatuurverschillen zijn en warme, vochtige lucht botst met koele, droge lucht. De warme lucht stijgt dan op en veroorzaakt een flinke onweersbui.
Als er dan ook nog windschering – een plotselinge verandering van de richting of snelheid van wind – plaatsvindt, kan een tornado ontstaan. In de Verenigde Staten komen tornado’s vaak voor, omdat de koude wind uit Canada daar samenkomt met de warme, vochtige lucht uit de Golf van Mexico.
Tornado’s in de Verenigde Staten
Elk jaar krijgen de inwoners van de Verenigde Staten met zo’n 1200 tornado’s te maken. Het grootste deel van deze wervelwinden raast door de Tornado Alley. Deze regio is door haar ligging tussen een warme en koude luchtstroom extra kwetsbaar voor dit extreme weersverschijnsel. Delen van Oklahoma, Kansas, Nebraska, South Dakota en het noorden van Texas liggen in de Tornado Alley.
De meeste tornado’s komen voor in het voorjaar en de zomer. Het tornadoseizoen in de Verenigde Staten loopt ongeveer van maart tot juli. Toch moet je het hele jaar door alert zijn. Een tornado kan in principe op elk moment in het jaar ontstaan. Het verband tussen klimaatverandering en tornado’s is voor wetenschappers nog altijd een groot vraagteken, maar is een mogelijke verklaring voor de toename van tornado’s later in het jaar.
Wat gebeurt er als je in een tornado terechtkomt?
Tornado’s zorgen jaarlijks voor miljarden euro’s aan schade en honderden gewonden en dodelijke slachtoffers. Een zware tornado kan in een fractie je huis omverblazen. Hoe blijf je veilig in de buurt van een tornado? Het National Center for Environmental Health in de Verenigde Staten geeft een aantal tips:
- Bereid je goed voor: zorg voor genoeg houdbare voeding, water en medicatie.
- Houd het weer in de gaten. Een donkere of groene lucht kan betekenen dat er een tornado nadert. Ook donkere, laaghangende wolken en hagel kunnen voortekenen van een tornado zijn.
- Zoek dekking. Rondvliegend puin zorgt voor de meeste gewonden en doden tijdens een tornado. Je zit het veiligst in een kelder of een lage verdieping zonder ramen.
- Zie je een tornado vanuit de auto? Het heeft geen zin om snel de andere richting op te rijden. Zoek een schuilplek op, het liefst een gebouw met kelder.
Niet iedereen rent snel weg bij het zien van gevaarlijke natuurverschijnselen. Stormjagers krijgen juist een kick van extreem weer en reizen bewust tornado’s tegemoet. Er zijn zelfs reisbureaus gespecialiseerd in reizen voor tornadojagers. Samen met andere storm chasers reis je dan bijvoorbeeld een week lang door de Tornado Alley, in de hoop zo veel mogelijk spectaculaire tornado’s te spotten.
Tornado’s in Nederland
Wie graag eens met eigen ogen een tornado wil zien, kan het beste in een vliegtuig naar de Verenigde Staten stappen. In Nederland zijn heftige wervelwinden behoorlijk zeldzaam. De European Severe Storms Laboratory telde in 2022 drie tornado’s in Nederland, soms ook wel windhozen genoemd. Bij een windhoos in juni 2022 in Zierikzee raakten negen mensen gewond en viel één dode.
Tornadoschaal van Fujita
De hevigheid van een aardbeving geven we aan met de schaal van Richter. Hoe groot en snel een tornado is, wordt beoordeeld met de schaal van Fujita. De Japanse natuurkundige en meteoroloog Ted Fujita ontwikkelde deze schaal op basis van de mogelijke windsnelheden van een tornado. In 2007 werd de oorspronkelijke schaal vervangen door de Enhanced Fujita Scale (EF Scale). Hierbij kijken meteorologen zowel naar de windsnelheid van de tornado, als naar de schade die de wervelwind veroorzaakt aan gebouwen.
Om je een idee gegeven: de lichtste wervelwinden zijn EF0-tornado’s. Een tornado van deze categorie heeft een windsnelheid tussen de 105 en 137 kilometer per uur en veroorzaakt lichte schade. Denk aan een tak die van een boom waait of een verkeersboord dat wordt omgebogen door de zware windvlagen. Een EF1-tornado is al een stuk heftiger en kan bewegende auto’s van de weg blazen. De gevaarlijkste tornado is de EF5. Je hebt dan te maken met windsnelheden van meer dan 322 kilometer per uur. Auto’s vliegen door de lucht en zelfs grote gebouwen storten in.
Wat is het verschil tussen een orkaan en een tornado?
Tornado’s en orkanen gaan beiden gepaard met veel wind en kunnen enorme schade aanrichten, maar veel meer gelijkenissen zijn er eigenlijk niet. Tornado’s ontstaan boven land, terwijl orkanen juist boven zee ontstaan. Een orkaan wordt ook wel een tropische storm, cycloon of tyfoon genoemd. Het is een grote storm met een zware windkracht, veel regen en opstuwing van zeewater.
Een orkaan is over het algemeen veel groter dan een tornado, die vaak maar enkele tientallen of honderden meters breed is. Ook is de duur van een orkaan vele malen langer. Een tornado kan enorme schade aanrichten, maar houdt meestal minder dan een uur stand. Een orkaan kan dagen of zelfs weken over een gebied trekken.
Willeke van Doorn studeerde journalistiek, reisde een tijdje de wereld rond en kwam uiteindelijk via de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland bij de redacties van Quest, National Geographic en Runner’s World terecht. Ze is nieuwsgierig naar de wereld, gaat het liefst elke maand even op reis en neemt dan ook altijd haar hardloopschoenen mee.
