Als een naderende storm raast het dodelijke net over de zeebodem, terwijl vissen, krabben en koralen wanhopig proberen te ontsnappen. Maar niets is snel genoeg – uiteindelijk slokt het alles op wat leeft.
Het klinkt als een rampenfilm, maar het is een van de scenes uit Ocean with David Attenborough. Deze nieuwste documentaire van de Britse bioloog gaat over bodemberoerende visserij: een vismethode waarbij een zwaar ijzeren net over de zeebodem sleept en alles op zijn pad vastgrijpt.
Zogenoemde ‘trawlers’ vissen meestal op één soort, waaronder kabeljauw, schelvis en heilbot. Alle bijvangst wordt overboord gegooid. Volgens Attenborough is er geen enkele andere methode die meer verspilling veroorzaakt. ‘Meer dan driekwart van de vangst van een trawler kan worden weggegooid.’
De gevolgen van bodemberoerende visserij
Om de gevolgen voor de zeebodem goed in beeld te brengen, monteerde het team camera’s op de netten van een commerciële trawler. ‘We wilden het eigenlijk niet filmen omdat we dan werden betrokken bij het destructieve proces,’ licht Keith Scholey, coregisseur en uitvoerend producent, toe. ‘Maar mensen moeten zien wat er echt gebeurt.’
Leestip: Hoe windmolenparken in de Noordzee de biodiversiteit vergroten
De beelden werden daarom ook beschikbaar gesteld aan wetenschappers. ‘Zodat niemand dit ooit nog hoeft te filmen,’ aldus Scholey. ‘Het is een van de belangrijkste dingen die ik in mijn carrière heb gedaan.’
Gruwelijke scènes
Enric Sala, National Geographic Explorer en coproducent van Ocean, onderzoekt al jaren de gevolgen van deze vistechnieken. Zelfs hij was geschokt door de beelden van zeedieren die wanhopige pogingen deden om aan de trawler te ontsnappen. ‘Ik was woedend,’ zegt hij. ‘Ik hoop dat mensen nu begrijpen wat industriële visserij echt inhoudt.’
Niet alle beelden haalden de uiteindelijke montage. Sommige scènes waren simpelweg te gruwelijk. ‘Er zijn een paar vreselijke beelden van spinkrabben die worden vermalen door de scherpe tanden van een baggerkor,’ vertelt Scholey.
Een gebied zo groot als de Amazone
Volgens de film verstoort bodemberoerende visserij jaarlijks een gebied dat bijna zo groot is als het Amazonewoud. Schepen keren steeds terug naar dezelfde plekken, zonder de zeebodem tijd te geven om te herstellen.
Vissenpopulaties kunnen zich soms al binnen vijf jaar herstellen, maar sommige diepzeekoralen en sponzen hebben eeuwen nodig.
Er was ook een klein lichtpuntje: toen de cameraploeg controleerde of een gebied geschikt was om baggerwerk te filmen, stuitten ze op een stuk zeebodem dat door trawlers wordt vermeden – mogelijk vanwege het reliëf van de zeebodem.
Ze troffen er een ongerept landschap aan, bezaaid met roze zeewaaiers: kwetsbare koralen die slechts één centimeter per jaar groeien. Baggeren op zo’n locatie zou tientallen jaren herstel vergen.
Oplossingen voor bodemberoerende visserij
Jaarlijks wordt zo’n negentien miljoen ton vis en ongewervelden gevangen via bodemberoerende visserij – bijna een kwart van de wereldwijde vangst uit wilde zee. De stand van grote roofvissen in de oceanen is inmiddels gedaald tot slechts tien procent van het niveau van vóór de industriële visserij. Het opmerkelijke: in veel beschermde zeegebieden is deze visserijtechniek nog gewoon toegestaan.
Dat is dan ook waar de oplossing ligt volgens Sala: beschermde zeegebieden instellen waar geen industriële visserij is toegestaan. Zulke gebieden hebben een zogeheten spillovereffect – waarbij larven uit beschermde zones zich verspreiden naar omliggende gebieden, wat leidt tot herstel van populaties.
Leestip: De bescherming van het Great Barrier Reef is gunstig voor vissen én visserij, blijkt uit onderzoek
Veel kleinschalige vissers staan positief tegenover dit beleid, omdat het hun vangst juist vergroot. ‘De grootste vijand van de visserij is overbevissing, niet bescherming,’ benadrukt Sala. ‘Natuurbeschermers en vissers willen in wezen hetzelfde: meer vis in zee.’
Sala en andere experts pleiten daarom voor een ambitieus doel: dertig procent van de oceanen volledig beschermen. Momenteel is slechts drie procent strikt beschermd. De kosten? Ongeveer twintigmiljard dollar per jaar – evenveel als overheden nu al uitgeven aan subsidies voor de visserijsector.
Verandering is mogelijk
Ocean wil laten zien dat verandering mogelijk is. Als voorbeeld noemt Scholey de Internationale Walvisvaartcommissie die in de jaren tachtig commerciële walvisjacht verbood. Dat leidde tot een spectaculair herstel van populaties. ‘Met één pennenstreek was het voorbij,’ vertelt Scholey. ‘Het herstel van walvissen is ongelooflijk geweest.’
De hoop is dat de VN-Oceaanconferentie in juni een vergelijkbaar keerpunt wordt. ‘Overheden moeten nu in actie komen,’ zegt Valentine. ‘De bestaande verboden handhaven en de bodemberoerende visserij stoppen.'
Sala sluit zich daarbij aan. ‘Wat we de oceaan aandoen is verschrikkelijk, maar we kunnen het tij keren. Als we gebieden beschermen, komt het zeeleven terug. We veranderen onderwaterwoestijnen weer in prachtige zeejungles.’
Ocean with David Attenborough draait nu in de bioscoop.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
