De verwachting is dat er minstens 50 centimeter regen gaat vallen terwijl tropische storm Nicholas over het zuiden van de Verenigde Staten trekt. Zo’n grote hoeveelheid neerslag kan leiden tot grootschalige overstromingen, levensgevaarlijke fenomenen die zich gewoonlijk tijdens orkanen voordoen. Nicholas, die een orkaan van de eerst categorie was toen hij aan land kwam, zou een ‘flinke knal’ kunnen uitdelen aan Texas en Louisiana, twee staten die al veel water te verduren kregen van orkaan Ida, aldus AccuWeather.

Deskundigen stellen dat het misleidend kan zijn om alleen te kijken naar de categorie waar een storm in valt. Terwijl orkaan Florence in 2018 de kust van North Carolina naderde, werd de categorie verschillende keren naar beneden bijgesteld, van categorie 4 naar categorie 1. De wind zwakte af, maar de omvang van de orkaan nam toe, de snelheid waarmee deze zich verplaatste nam af en het weersysteem zorgde voor een gigantische hoeveelheid neerslag waardoor grote overstromingen ontstonden.

Vaak wordt gedacht dat stormen met een orkaanstatus uit de categorieën 3, 4 en 5 de ergste zijn, maar stormen uit een lagere categorie, zoals Nicholas, kunnen ook zeer grote schade aanrichten.

De bekende indeling voor orkanen, op de schaal van Saffir-Simpson, baseert zich alleen op de topsnelheid van de wind gemeten op een bepaald moment.

‘Daarmee wordt slechts één van de aspecten van orkanen gemeten,’ zegt atmosfeerwetenschapper Allison Wing van de Florida State University.

Toen tropische storm Allison in 2001 in Texas aan land kwam, zorgde deze voor extreme overstromingen waarbij 23 mensen omkwamen. Bij tropische storm Claudette, waar de Amerikaanse Golfkust in juni 2021 mee te maken kreeg, ontstonden plotselinge overstromingen die veertien mensen het leven kostten.

‘Ik denk dat de neerslag tijdens orkanen een van onze grootste communicatie-uitdagingen is,’ aldus atmosfeerwetenschapper James Done van de University of Colorado. ‘Water zorgt voor de meeste doden, zowel door overstromingen als stormvloeden.’

Daarom heeft hij samen met anderen een alternatieve manier ontwikkeld om het risico van stormsystemen in kaart te brengen. Het idee is dat het mogelijk levens kan schelen wanneer het publiek beter begrijpt wat de risico’s zijn.

Wat orkaancategorieën ons vertellen

De schaal van Saffir-Simpson is bedoeld om mensen die zich in de baan van een storm bevinden te informeren wat voor schade ze kunnen verwachten. ‘Dat loopt van schade aan het dak en de dakpannen in categorie 1 tot de totale verwoesting van houten huizen in categorie 5,’ vertelt leidinggevende Michael Brennan van de Hurricane Specialist Unit van het National Hurricane Center. ‘Het is een hele goede manier om snel iets te kunnen zeggen over het gevaar dat de wind gaat opleveren.’

Wanneer een storm in kracht toeneemt, is het vaak goed om dat te noemen in weersvoorspellingen, ‘omdat dat de aandacht van mensen trekt. Als een systeem in kracht afneemt, vermelden we dat maar zelden.’

Hij merkt daarbij op dat de windsnelheid ook goed te gebruiken is voor waarschuwingen omdat het effect daarvan in bijvoorbeeld New Orleans hetzelfde is als in Miami.

Maar als je kijkt naar het aantal sterfgevallen, dan is de wateroverlast waarmee orkanen meestal gepaard gaan veel gevaarlijker dan de wind. De wind draagt soms wel bij aan overstromingen doordat het water richting het land wordt geduwd, maar de omvang van de stormvloed en de schade die daardoor ontstaat hebben niet altijd een directe correlatie met de windsnelheid. De vorm van de zeebodem en de kustlijn, en de omvang van de storm zijn ook zeer belangrijke factoren.

En dan is er nog de neerslag tijdens een storm.

‘Neerslag heeft nauwelijks iets te maken met de maximale windsnelheid, maar is meestal afhankelijke van de snelheid waarmee een storm zich verplaatst,’ aldus Brennan.

In 2020 kroop orkaan Sally, een orkaan van de tweede categorie, over de kustlijn van Alabama en zorgde voor meer dan 75 centimeter neerslag. In 2017 werd Houston getroffen door categorie 4-orkaan Harvey. Er ontstond schade door de wind, maar de orkaan kwam al snel bekend te staan als een van de natste stormen in de Amerikaanse geschiedenis, door de traagheid waarmee het weersysteem over de stad trok.

Het voordeel van de schaal van Saffir-Simpson schuilt volgens Brennan in de eenduidigheid ervan.

‘De andere gevaren lenen zich niet echt voor simpele categorieën. Er zijn hele grote verschillen tussen stormvloeden. Het effect van neerslag kan sterk variëren, afhankelijk van hoe nat de grond is. Als die al helemaal doorweekt is, is de kans op overstromingen groter. Dat is lastig te vangen in een simpel classificatiesysteem,’ stelt hij.

Verder dan de schaal van Saffir-Simpson

Hoewel de voorspellingscijfers van het National Hurricane Center het meest worden gebruikt in het nieuws en voor officiële waarschuwingen, bestaan er wel degelijk ook andere methoden om de eventuele gevolgen van een orkaan in kaart te brengen.

CEO Joel Myers van AccuWeather denkt naar eigen zeggen al na over een betere manier om het gevaar van een orkaan te schetsen sinds de oostkust van de VS in 1960 werd getroffen door orkaan Donna . In 2019 nam AccuWeather de zogenaamde RealImpact Scale in gebruik. Daarmee worden een aantal factoren ingedeeld op een schaal van één tot zes, zoals de windsnelheid, de kans op overstromingen en het aantal inwoners in de regio die naar verwachting wordt getroffen door de storm.

‘Orkaan Florence, die in 2018 in South Carolina aan land kwam, was een klassiek voorbeeld,’ zegt Myers over de verschillen tussen de categorisering van stormen. ‘Volgens Saffir-Simpson was het een storm in de eerste categorie. Wij categoriseerden hem als een vier.’

Volgens Myers kwam dat omdat AccuWeather ook naar andere factoren keek, zoals de omvang van het systeem en de verwachte neerslag.

James Done stelde met hulp van de offshore-energiebedrijven en verzekeraars de Cyclone Damage Potential Index op, waarmee stormen kunnen worden ingedeeld in tien categorieën. De index kijkt naar twee variabelen: de omvang van het hele orkaansysteem en de snelheid waarmee het zich verplaatst. ‘Die twee bepalen samen hoelang de wind schade kan aanrichten.’

Anders gezegd: deze index voorspelt niet alleen de snelheid van de wind, maar ook hoe lang die windsnelheid aanhoudt. Naar zijn zeggen komt deze kennis vooral goed van pas voor minder sterke orkanen. Het effect daarvan is in eerste instantie misschien niet groot, maar als ze maar lang genoeg aanhouden, kunnen ze net zoveel schade opleveren als een orkaan met hogere windsnelheden.

De indeling van Done kan ook iets zeggen over de kans op overstromingen: stormsystemen die zich langzamer verplaatsen, zoals orkaan Harvey, hebben meer tijd om uit te regenen.

Volgens Brennan is ook de Amerikaanse National Weather Service bezig te bestuderen hoe het publiek beter kan worden voorgelicht over de risico’s die orkanen met zich meebrengen. Naast een categorie voor de windsnelheid geeft het National Hurricane Center ook realtime updates over de kans op stormvloeden en de hoeveelheid neerslag, die allebei toenemen onder invloed van de klimaatverandering.

‘Er zijn een aantal dingen die we zeker weten,’ zegt Brennan. ‘De zeespiegel stijgt, dat kunnen we meten. Dat maakt ons kwetsbaarder voor stormvloeden.

En warmere lucht kan meer vocht bevatten. Dat geeft een grotere kans op meer neerslag,’ voegt hij daaraan toe.

Op dit moment ‘wil je weten welk risico je loopt als je ooit met een storm te maken zou krijgen.’ Hij adviseert mensen die langs de kust wonen om uit te zoeken hoeveel schade hun woning aankan. Zo zijn er in Florida na orkaan Andrew huizen gebouwd die als schuilplaats dienst zouden kunnen doen.

‘Je moet dat uitzoeken, je moet weten of je huis veilig genoeg is. Zo niet, dan moet je zorgen dat je naar een veilige plek gaat,’ zegt hij.

Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op 7 juli 2021.