Dit zijn enkele van de meest spectaculaire fossielen van dinosauriërs ter wereld

Deze bijna intacte, zwarte schedel behoort toe aan het meest complete skelet van een Tyrannosaurus rex dat in Europa is te zien. Het wetenschappelijk belangrijke fossiel, met de naam Tristan Otto, wordt in het Museum für Naturkunde in Berlijn tentoongesteld. Van het fossiel, dat in 2010 in de beroemde Hell Creek Formation uit het late Krijt in Montana (VS) werd ontdekt, zijn 170 van de circa 300 botten bewaard gebleven. Het kostte vier jaar om het ruim twaalf meter lange fossiel uit te graven en te prepareren.

Deze foto toont de pantserplaten van het spectaculair bewaard gebleven skelet van een volledige ankylosauriërsoort genaamd Borealopelta markmitchelli; de lichtere banden wijzen op flexibeler weefsel tussen het harde, beschermende pantser van dit dier. Het fossiel werd in 2011 ontdekt in een teerzandmijn in de Canadese provincie Alberta en vertoont nog een scheur die door een shovel werd veroorzaakt. Gelukkig kon het fossiel worden gered van de zware mijnbouwmachines voordat er meer schade werd aangericht. Na zes jaar en zevenduizend uur prepareerwerk is het fossiel nu te zien in het Royal Tyrell Museum.

Deze close-up toont de ruggengraat en borstelharen van het ongelooflijk goed bewaard gebleven fossiel van een plantenetende dinosauriër genaamd Psittacosaurus mongoliensis. Het fossiel is in het Senckenberg Museum in Frankfurt te zien. De borstelharen zijn waarschijnlijk verwant aan de veren die op andere dinosauriërs zijn aangetroffen en kunnen zijn gebruikt als communicatiemiddel of een signaalfunctie hebben gehad. Het donkere materiaal op de foto bestaat uit bewaard gebleven resten van zacht weefsel, zoals de huid.

Rond de tweehonderd miljoen jaar geleden behoorde de elegante vleeseter Coelophysis bauri tot de eerste dinosauriërs die in het Amerikaanse zuidwesten leefden. Deze soort uit het late Trias – het ‘officiële fossiel’ van de staat New Mexico (VS) – was zo’n drie meter lang en woog tussen de 15 en 20 kilo. Bij dit exemplaar was de kop achterover naar de ruggengraat gebogen, een pose die ook wel de ‘doodshouding’ wordt genoemd en vaak is te zien bij gefossiliseerde dinosauriërs. De pose wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de samentrekking van spieren en ligamenten na de dood.

Deze eieren behoorden tot een dinosauriër uit de groep van de sauropoden, reusachtige planteneters met ellenlange nekken die zich ontwikkelden tot de grootste dieren die ooit op land hebben geleefd. Hoewel in de hele wereld eieren van sauropoden zijn gevonden, van Spanje en Frankrijk tot Argentinië en de VS, liggen deze exemplaren nog altijd ingebed in het gesteente waarin ze in China werden ontdekt. Dinosauriëreieren worden meestal in clusters gevonden en moeten in ondiepe kuilen in de grond zijn gelegd. Ze hebben verschillende vormen en afmetingen, afhankelijk van de soort, maar die van sauropoden zijn doorgaans rond en ongeveer zo groot als een grapefruit.

De schedel van de roofdinosauriër Allosaurus fragilis uit de late Jura zit nog vast in de rots waarin hij werd gevonden, in de Quarry Exhibit Hall van het Dinosaur National Monument in Jensen, Utah. De allosaurus was de meest geduchte vleeseter van zijn tijd en maakte tussen 150 en 155 miljoen jaar geleden het westen van de VS onveilig.

Protoceratops andrewsi, een vroege voorouder van de gehoornde dinosauriër triceratops, is hier te zien in de bank CosmoCaixa Barcelona, als onderdeel van een tentoonstelling over dinosauriërs uit het Mongoolse deel van de Gobiwoestijn. De protoceratops was ongeveer zo groot als een schaap en diende als belangrijk prooidier voor de Velociraptor mongoliensis, die niet veel groter was dan een moderne kalkoen. De beide opmerkelijke fossielen zijn af en toe tezamen in gevechtshouding gevonden.

Expositiemedewerkers leggen de laatste hand aan een anatomisch getrouwe en levensgrote reconstructie van het skelet van een Spinosaurus aegypticus, die werd opgebouwd aan de hand van digitale modellen van gevonden fossielen. Het vijftien meter lange skelet was in september 2014 te zien in het National Geographic Museum in Washington DC, als onderdeel van de expositie Spinosaurus: Lost Giant of the Cretaceous.

In deze close-up zijn de geduchte tanden van een vrouwelijke Tyrannosaurus rex genaamd ‘Trix’ te zien, die in het natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden is te zien. Het gefossiliseerde skelet werd in 2013 in Montana (VS) opgegraven door wetenschappers van Naturalis en is voor bijna tachtig procent compleet, waarmee het een van de best bewaarde exemplaren van T. rex ter wereld is.

Terwijl sedimentlagen aan de oppervlakte door regen en wind worden verweerd, worden geleidelijk fossielen blootgelegd die in het zachtere gesteente liggen ingebed. Hier steekt een zestig centimeter lang staartstuk van een hadrosauriër uit een laag zandsteen. Enkele van de beste plekken op aarde om naar fossielen te zoeken zijn zogenaamde badlands, waar de erosie van gesteentelagen aan de oppervlakte snel verloopt.

In deze close-up is het staartgedeelte te zien van een Chinese dinosauriër genaamd Sinornithosaurus millenii, een gevederde dromaeosauriër uit het vroege Krijt die verwant is aan de Velociraptor. In de staart werden botachtige ‘pezen’ gevonden die aan de ruggenwervels vastzaten. Deze smalle botstaafjes verstevigden de staart, zodat dit snelle en wendbare roofdier optimaal in evenwicht bleef en kon manoeuvreren.

Deze verzameling dinosauriërsporen is te zien in de Vallei der Dinosauriërs in de deelstaat Paraíba in het noordoosten van Brazilië. Terwijl gefossiliseerde dinosauriërbotten ons veel vertellen over de anatomie van deze lang geleden uitgestorven dieren, kunnen zogenaamde ‘sporenfossielen’ of ‘ichnofossielen’ – zoals poot- en tandafdrukken, legplaatsen voor eieren en coprolieten (uitwerpselen) – veel inzicht in het gedrag en het leven van oeroude soorten opleveren.

Deze schedel van een Velociraptor mongoliensis stamt uit gesteenten uit het vroege Krijt in het Mongoolse deel van de Gobiwoestijn. Deze dromaeosauriërs werden beroemd door hun ‘optreden’ in de film Jurassic Park (1993), maar in werkelijkheid waren ze veel kleiner dan de exemplaren die in de film en de sequels ervan zijn te zien. Deze Velociraptor reikte niet meer dan een halve meter hoog en woog vermoedelijk zo’n vijftien kilo.

De wetenschappelijke naam van deze soort, Mei long, betekent in het Chinees ‘diep slapende draak’, als verwijzing naar het feit dat met dit buitengewone fossiel een zeldzaam en vredig moment uit een dinosauriërbestaan is vastgelegd. Deze troödontide – hier van onderen gefotografeerd – ligt met zijn kopje onder zijn voorpoot opgerold in zijn nest, een houding die we kennen van moderne vogels. In deze foto zijn de poten van rechts naar links opgevouwen en is de staart rond de bovenzijde gewikkeld.

Een panorama dat is opgebouwd uit meerdere foto’s, toont de grootschalige reconstructie van een titanosauriër in het American Museum of Natural History in New York, in januari 2016. Dit 37 meter lange monster was mogelijk de grootste dinosauriër die ooit op aarde heeft rondgewandeld en werd in 2017 beschreven als een nieuwe soort, met de naam Patagotitan mayorum. Meerdere fossielen van het dier zijn opgegraven in de provincie Chubut in Argentijns Patagonië.