Hoe een oud sanatorium bij Berlijn door oorlog en politiek een verlaten monument werd

Tussen de pijnbomen ten zuidwesten van Berlijn staan lege ziekenzalen, operatiekamers en paviljoens die ooit symbool stonden voor vooruitgang en genezing. Beelitz-Heilstätten werd ooit gebouwd als modern sanatorium, maar veranderde door oorlogen keer op keer van functie en raakte uiteindelijk verlaten. Hoe veranderde deze rustige plek in een spookachtig monument van de twintigste eeuw?

Een modern sanatorium in het bos

In 1898 kocht de Landesversicherungsanstalt Berlin een bosrijk gebied van 140 hectare van de gemeente Beelitz om er een genezingsoord te bouwen. De locatie werd gezien als ideaal voor de behandeling van tuberculose, dankzij de schone, frisse lucht en de rustige omgeving.

Het Frauenpavillon was het eerste gebouw speciaal voor vrouwen.

Leestip: 7 spooksteden en verlaten plekken die laten zien dat er schoonheid in verval zit

Tuberculose gold destijds als volksziekte nummer één en een effectieve behandeling bestond nog niet – die kwam pas met de introductie van antibiotica in 1944. Artsen hadden goede ervaringen met kuren in de buitenlucht en hoopten dat patiënten hier in alle rust konden herstellen.

Een trap in een van de gebouwen.

In het voorjaar van 1902 opende Beelitz-Heilstätten zijn deuren. Mannen en vrouwen werden er gescheiden behandeld. Het verblijf was voor patiënten opvallend aangenaam, met prachtige kamers en behandelingen zoals zoutwater-stoominhalaties en koudwaterbaden, afgewisseld met rustige middagen in de aangelegde tuinen.

Oorlog verandert alles

Kort na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werden alle patiënten die vervoerd konden worden ontslagen en veranderde het vredige genezingsoord in een militair hospitaal. Er kwamen 1525 bedden beschikbaar en in totaal werden er 12.586 soldaten behandeld.

Regisseurs van verschillende films hebben op de verlaten locatie scènes opgenomen voor onder andere The Pianist (2002), Valkyrie (2008), A Cure For Welness (2016) en Netflix-serie 1899 (2022).

Pas in 1920 kreeg het complex opnieuw zijn oorspronkelijke functie en keerde het terug als sanatorium voor tuberculosepatiënten. Door een tekort aan ruimte werden in de drie daaropvolgende jaren tijdelijk alleen vrouwen toegelaten.

De gebouwen van Beelitz-Heilstätten worden langzaam door de natuur overgenomen.

Leestip: In 1959 was dit eiland het dichtbevolkte ter wereld – nu is het een spookeiland

Volgens sommige bronnen werd het tijdens de Tweede Wereldoorlog opnieuw een ziekenhuis voor militairen, maar dit keer voor de nazi’s. Aan het einde van de oorlog, tijdens de Slag om Berlijn, werden gewonde militairen en het personeel geëvacueerd.

Dit is het Alpenhaus, met daarin het badgedeelte waar nog oude badkuipen te zien zijn.

Vanaf 1945 viel het complex in handen van de Sovjet-Unie en werd het opnieuw ingezet als militair hospitaal. Na de val van de muur en het einde van de Sovjet-Unie raakte Beelitz-Heilstätten langzaam in verval.

Beelitz-Heilstätten bezoeken

Beelitz-Heilstätten was lange tijd een walhalla voor liefhebbers van urban exploring, maar is tegenwoordig slechts gedeeltelijk toegankelijk. Bezoekers kunnen het terrein verkennen via rondleidingen of het boomkroonpad: een verhoogd wandelpad dat dwars door de boomtoppen loopt. Grote delen van het complex blijven verboden terrein, wat de plek alleen maar mysterieuzer maakt.

Leestip: Gebouwd voor een miljoen inwoners: is dit de grootste spookstad ter wereld?

Het boomkroonpad biedt een bijzonder uitzicht op de verlaten gebouwen die langzaam door de natuur worden overgenomen.

Wie deze verlaten plek wil verkennen, doet er goed aan vooraf de actuele informatie op de website te raadplegen. Tip: vanuit Berlijn ben je in minder dan een uur met de trein bij station Beelitz-Heilstätten.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!