Met de zonnewende (solstitium) begint deze maand de zomer op het noordelijk halfrond en de winter op het zuidelijk halfrond. Bovendien zullen nachtkijkers de grootste planeet van het zonnestelsel, Jupiter, groter en helderder aan het firmament zien staan dan op enig ander moment in de afgelopen vijf jaar.
Zet deze astro-fenomenen dus in jouw kalender voor juni en richt de blik de eerstvolgende wolkeloze nacht omhoog.
De maan ontmoet Mercurius – 4 juni
Een paar dagen na zijn ochtendbezoek aan Venus zal de maan in de buurt van Mercurius, de kleinste planeet van ons zonnestelsel, aan de nachthemel komen te staan. Slechts één dag na het begin van de nieuwe maan zal de satelliet van de aarde zich als een extreem dunne sikkel tonen. Mercurius straalt als een ster en bevindt zich rechts van de maan, op slechts zes booggraden afstand.
Groot en helder: Jupiter – 10 juni
Deze nacht zal Jupiter zich groter en helderder tonen dan op enig ander moment tijdens dit jaar. De grootste planeet van het zonnestelsel komt namelijk officieel ‘in oppositie’ te staan, wat betekent dat hij vanaf de aarde gezien direct tegenover de zon staat en dus van zonsondergang tot zonsopgang zeer goed verlicht wordt door onze thuisster.
Jupiter zal tijdens zijn oppositie met de zon bovendien het punt in zijn omloopbaan bereiken waarop hij het dichtst bij de aarde staat, op een afstand van ‘slechts’ 640 miljoen kilometer. Dat is bijna achttien miljoen kilometer dichterbij dan tijdens de oppositie van vorig jaar, dus de planeet zou ditmaal verbluffend helder moeten schijnen en zelfs feller zijn dan de naburige heldere ster Antares.
Wie een verrekijker of kleine amateur-telescoop gebruikt, kan ook het gevolg van manen rond Jupiter ontwaren samen met de details van de complexe atmosfeer van deze gasreus. Mensen met een wat grotere amateur-telescoop kunnen zelfs de beroemde Grote Rode Vlek in beeld zien komen naarmate de planeet om zijn as draait. Deze wervelstorm heeft ongeveer dezelfde diameter als de aarde en woedt al minstens drie eeuwen onafgebroken. In de afgelopen weken hebben oplettende nachtkijkers veranderingen in de Grote Rode Vlek opgemerkt, zo bericht het tijdschrift Sky & Telescope. Enorme gasslierten – enkele met een lengte van ruim 9600 kilometer – hebben zich van de befaamde cycloon losgemaakt en de algehele aanblik van de vlek duidelijk veranderd.
Een trio met Jupiter – 15 juni
Wie op de vijftiende kort na plaatselijke zonsondergang richting het zuidoosten kijkt, zal de wassende, bijna volle maan een driehoek zien vormen met de stralende planeet Jupiter en de helderste ster in het sterrenbeeld Scorpius, de Schorpioen, Antares. De avond daarna zal de maan nagenoeg vol zijn en heeft ze zich naar de andere kant van Jupiter verplaatst, waar de driehoek in een kosmische boog verandert.
Venus in de roos – 16 juni
Een mooie uitdaging voor planetenspotters met een verrekijker is om de ontmoeting tussen Venus en de heldere ster Aldebaran te observeren. Aldebaran vormt het oog van de Stier in het gelijknamige sterrenbeeld Taurus. Beide hemellichamen staan rond zonsopgang laag aan de oostelijke horizon. De beste kijkervaring heb je wanneer je een vrij blikveld richting de oostelijke horizon kiest en je drie kwartier vóór de plaatselijke zonsopgang begint te observeren.
Mercurius ontmoet Mars – 18 juni
Na zonsondergang kijk je richting het westen, waar de planeten Mercurius en Mars elkaar tegenkomen. Beide werelden zullen door slechts een halve booggraad, wat gelijkstaat aan de breedte van een volle maan, van elkaar gescheiden zijn. Tijdens hun ontmoeting zullen de beide kleine planeten elkaar dichter aan de nachthemel naderen dan op enig ander moment in de afgelopen dertien jaar.
Mars is vijfmaal helderder dan Mercurius, de planeet die van alle hemellichamen in ons zonnestelsel het dichtst bij de zon staat. Daardoor is de kleinste van alle planeten vrij lastig te spotten, maar omdat beide werelden op de achttiende zo dicht bij elkaar staan, zal Mercurius veel eenvoudiger zijn om op te sporen. Nadat deze beide rotsachtige planeten zijn ondergegaan, kun je in het zuidoosten de bijna volle maan samen met de heldere planeet Saturnus zien opkomen.
Begin van zomerzonnewende – 21 juni
Op het noordelijk halfrond loopt de lente ten einde en begint de zomer officieel op 21 juni, om 17.54 Nederlandse tijd. Gedurende het zomerseizoen is de rotatie-as van de aarde een beetje richting de zon gekanteld, zodat het noordelijk halfrond meer direct zonlicht ontvangt en dit deel van de planeet warmer wordt.
Daarentegen luidt de zonnewende van juni op het zuidelijk halfrond de winter in, omdat dit deel van de wereld juist van de zon is afgekeerd en daardoor afkoelt.
Op de eerste dag van het nieuwe seizoen en op de paar dagen erna zal de zon op één en dezelfde plek aan de horizon opkomen. Het Latijnse en officiële woord voor zonnewende is dan ook ‘solstitium’, wat ‘zonnestilstand’ betekent. Vanaf de zomerzonnewende van juni zullen de dagen op het noordelijk halfrond steeds korter worden, terwijl ze op het zuidelijk halfrond juist langer beginnen te worden.
Mercurius op z’n best – 23 juni
Mercurius is meestal lastig om met het blote oog aan de nachthemel te spotten, omdat deze planeet nooit ver van de zon is verwijderd. Dat betekent dat hij pas kort vóór het ochtendgloren opkomt of maar eventjes na zonsondergang is te zien, waardoor hij vaak wegvalt in het relatief heldere schijnsel van de ochtend- of avondschemering.
Maar gedurende de hele maand juni verwijdert Mercurius zich steeds verder van de zon, waardoor hij na zonsondergang ook steeds hoger aan de nachthemel komt te staan. Op de nacht van de 23e zal hij gezien vanaf de aarde het verst van de zon staan, waardoor hij veel beter is op te sporen. Na de 23e zakt de kleine planeet weer snel naar de westelijke horizon. Tegen het einde van de maand zal zijn schijnsel weer wegvallen in de gloed van opkomende zon.
Als je een ononderbroken uitzicht hebt, kun je ongeveer twintig minuten na zonsondergang de lage westelijke horizon afspeuren met de verrekijker om het zwakke schijnsel, als van een sterachtig object, aan de nachthemel te zien opkomen. Daarna kun je Mercurius ook goed met het blote oog volgen.
De maan in de roos – 30 juni
Je krijgt deze maand nogmaals de kans om de heldere ster Aldebaran op te sporen, die het ‘oog’ vormt van de Stier in het gelijknamige sterrenbeeld Taurus. Maar ditmaal zal de maansikkel als een handige wegwijzer dienen, omdat zij slechts drie booggraden van de ster verwijderd is, oftewel de breedte van drie middelvingers op armlengte.
Je zult snel moeten zijn om dit kosmische duo te spotten, want Taurus zal pas een uur vóór plaatselijke zonsopgang boven de oostelijke horizon opduiken.
Veel kijkplezier!
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
