Zullen we ooit honderd procent zeker weten hoe het heelal met al zijn sterren en planeten is ontstaan? Misschien niet, maar de theorie van de oerknal biedt op dit moment de aannemelijkste verklaring voor het begin van de tijd en de ruimte. De oerknal vond 14 miljard jaar geleden plaats en duurde slechts een fractie van een seconde, maar had ontzettend grote gevolgen.
De Belgische priester en astronoom Georges Lemaître stond aan de basis van de oerknaltheorie. In de jaren twintig van de vorige eeuw bedacht hij dat het hele heelal ooit is ontstaan uit een klein deeltje. Rond diezelfde tijd ontdekte de Amerikaan Edwin Hubble dat andere sterrenstelsels in alle richtingen van ons weg bewegen. Hierdoor werd de oerknaltheorie van Lemaître een stuk aannemelijker. Want als alle sterrenstelsels steeds verder uit elkaar bewegen, dan stonden ze ooit een stuk dichter bij elkaar.
De oerknaltheorie in het kort uitgelegd
De oerknaltheorie laat zien dat het heelal bij het ontstaan een hete klomp energie en materie met een enorme dichtheid was, miljarden malen kleiner dan een atoom. Het is bijna niet voor te stellen, maar de oerknal zorgde ervoor dat dit kleine beetje materie uitdijde tot het heelal zoals we dat nu kennen. Het universum blijft bovendien nog altijd groeien, zelfs op een sneller tempo dan we voorheen dachten.
Maar hoe is deze klomp dichte materie uiteindelijk verworden tot een heelal met minstens twee miljard sterrenstelsels? De oerknal was een geluidloze knal, omdat geluid ontstaat op het moment dat trillingen ergens tegenaan komen. En laat er nou net niets zijn geweest waar deze trillingen tegenaan konden botsen.
De klomp energie, die de basis vormde voor alles in het heelal, explodeerde. Daardoor werd alle materie uit elkaar getrokken. Dit gebeurde waarschijnlijk in een fractie van een seconde en noemen we de oerknal. Hierna bleef het universum groeien, maar wel op een langzamer tempo. Tegelijkertijd koelde het net gevormde heelal ook steeds meer af, waardoor verschillende soorten deeltjes gevormd werden. Uiteindelijk ontstonden hieruit sterren en planeten.
Hoe ontstond de oerknal en wat was er voor de oerknal?
Dat de oerknal plaatsvond en de basis vormde voor alles wat we nu in de ruimte tegenkomen, daar zijn de meeste astronomen het over eens. Maar hoe en waarom de oerknal ontstond? Dat is nog een groot raadsel. En wat was er voor de oerknal? Was er dan helemaal ‘niets’?
Het zijn allemaal vragen waarop de huidige wetenschap nog geen duidelijke antwoorden heeft, maar theorieën zijn er natuurlijk wel. Zo denken sommige wetenschappers dat we leven in een zwart gat. Het oorspronkelijke deeltje dat tijdens de oerknal explodeerde zou volgens hen gevormd zijn in een zwart gat.
Waar vond de oerknal plaats?
Nog zo’n fascinerende vraag: waar vond de oerknal plaats? Deze vraag is eigenlijk niet te beantwoorden, omdat je er dan van uitgaat dat de oerknal in het universum plaatsvond. Maar de oerknal zorgde er juist voor dat het heelal ontstond en daarna steeds groter werd. Waar het universum precies begon, weten we niet. Net als dat we niet weten wat er aan de oerknal voorafging.
Het einde van het heelal
De oerknaltheorie geeft een verklaring voor het ontstaan van het universum, maar waar eindigt het heelal? Hoe de toekomst van het heelal er precies uit komt te zien, daar zijn de meningen over verdeeld. Zo stellen sommige wetenschappers dat er een soort omgekeerde oerknal zal plaatsvinden, waarbij alle massa in elkaar zal storten naar één punt. Tegenstanders van deze theorie ontkrachten dit door te zeggen dat er niet genoeg massa in het heelal aanwezig lijkt om deze zogeheten big crunch te kunnen laten plaatsvinden.
Een dingen weten we wel vrij zeker: wij zullen als mens het einde van het heelal niet meer meemaken. Welke theorie ook blijkt te kloppen, het zal nog miljarden jaren duren voordat het universum mogelijk tot een einde komt. Dan bestaat ons sterrenstelsel waarschijnlijk al niet eens meer. Wetenschappers schatten dat de Melkweg nog zo’n vier miljard jaar te leven heeft voordat we botsen op onze grote spiraalvormige buur Andromeda.
Willeke van Doorn studeerde journalistiek, reisde een tijdje de wereld rond en kwam uiteindelijk via de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland bij de redacties van Quest, National Geographic en Runner’s World terecht. Ze is nieuwsgierig naar de wereld, gaat het liefst elke maand even op reis en neemt dan ook altijd haar hardloopschoenen mee.
