We denken bijna allemaal dat onze hond heel slim is, en wijzen daarbij op zijn vermogen om onze gezichtsuitdrukking te begrijpen of om te snappen wat we zeggen.

Maar sommige honden zijn uitzonderlijk. Neem Chaser, een Amerikaanse bordercollie, ook wel de “slimste hond ter wereld” genoemd, die 1.022 zelfstandige naamwoorden kende, een voor elk van haar speeltjes.

In Duitsland bleek een andere bordercollie, een reu met de naam Rico, in staat tot “fast-mapping,” wat inhield dat hij de namen van nieuwe dingen kon leren met de snelheid en nauwkeurigheid van een kind van drie. Ook enkele andere bordercollies (en twee yorkshireterriërs, een uit Brazilië genaamd Vicky Nina, de ander de Amerikaanse Bailey) bleken zo begaafd.

Toch gaat het bij dergelijke voorbeelden van honden-genieën vaak “maar over één hond,” vertelt etholoog Claudia Fugazza die aan de Loránd Eötvös-universiteit in Boedapest onderzoek doet naar de cognitieve vermogens van honden. “Er was nog nooit onderzoek gedaan naar een noemenswaardige groep.”

Zij besloot om daar verandering in te brengen. Samen met haar collega's van het Family Dog Project van de universiteit vroeg ze baasjes van 34 honden van verschillende rassen om hun dier de namen te leren voor twee verschillende speeltjes. (Doe de Genius Dog Challenge van het project en test hoe slim je eigen hond is.)

Van de 34 dieren slaagde er maar één voor de test: de bordercollie Oliva.

Uit die uitkomst “moet je afleiden dat talent iets bijzonders is,” aldus Fugazza, hoofdauteur van een artikel over het experiment dat onlangs werd gepubliceerd in Scientific Reports.

De oorsprong van talent

Via sociale media kwamen de wetenschappers in contact met hondenbaasjes over de hele wereld, die ze vroegen om iedere dag met hun hond te spelen en daarbij een speeltje weg te gooien waarvan ze de naam steeds zeiden en dat proces drie maanden vol te houden.

Een keer per maand deden de baasjes in aanwezigheid van een onderzoeker een test met hun hond (er deden zowel volwassen honden als pups mee). Ze vroegen het dier te vragen om een van twee speeltjes te halen, door het woord te zeggen. Honden die hierin slaagden kregen vervolgens een nieuw speeltje en een nieuwe naam die ze moesten leren.

Ondanks de intensieve training leerde alleen Oliva een verband te leggen tussen een woord en een speeltje. Zij leerde zelfs 21 namen in twee maanden. Helaas kon ze niet verder worden onderzocht, omdat ze stierf door gezondheidsproblemen waar ze al als pup mee te maken had.

“Geen van de rassen had ook maar iets geleerd. Dat was echt een verrassing,” aldus Fugazza. Om er zeker van te zijn dat de onderzoeksopzet klopte, deden de wetenschappers de test ook met zes bordercollies die al enkele speeltjes aan de hand van de naam terug konden brengen. Zoals verwacht leerden alle zes de controlehonden de extra namen. (Ontdek hoe honden reageren op complimenten van een mens.)

Fugazza noemt het interessant dat 18 van de 33 honden die niet slaagden voor de test eveneens bordercollies waren, wat erop wijst dat dit ras niet altijd goed presteert.

Dat soort individuele verschillen in intelligentie is ook bij mensen terug te zien, en daarom zouden de honden meer inzicht kunnen bieden in hoe het komt dat een bepaald dier heel begaafd en getalenteerd is.

“Het zijn slechts enkele getalenteerde mensen die bepalend zijn geweest voor de loop van de geschiedenis,” stelt ze. “Waarom zijn er maar zo weinig Mozarts en Einsteins? Is dat aanleg, omgeving of is het te oefenen? Wij denken dat honden als model kunnen dienen om te ontdekken waar talent vandaan komt.”

Voor de beantwoording van die vraag willen de onderzoekers het genenmateriaal en de geschiedenis van verschillende hondenrassen in kaart brengen, om te achterhalen welke factoren slimme dieren opleveren.

Veel onderzoekers denken dat bordercollies vermoedelijk zo zijn ingesteld op het leren van namen omdat ze gefokt zijn voor het hoeden van schapen. Daarvoor is het nodig dat ze goed op de fluitjes en aanwijzingen van de herders letten. (Lees hoe eeuwen van fokken van invloed zijn geweest op het brein van honden..)

Wat is uitzonderlijk?

Andere wetenschappers stellen dat we voorzichtig moeten zijn bij het benoemen van bepaald gedrag als zeer intelligent.

“De ene hond is misschien uitzonderlijk goed in woorden leren, een ander misschien in eten uit vuilnisbakken halen,” stelt Monique Udell, die onderzoek doet naar cognitieve vaardigheden van honden aan de Oregon State University en die niet bij het onderzoek betrokken was. “Maar door onze manier van kijken noemen we misschien alleen de eerste hond uitzonderlijk slim.”

“Het feit dat bepaalde dieren en individuen bepaalde dingen sneller, beter, anders of behendiger leren dan anderen, lijkt wel duidelijk, en het is de moeite waard om dat te onderzoeken,” voegt ze daar aan toe.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com