De Amerikaanse spookorchidee Dendrophylax lindenii is een ongebruikelijke – en ongebruikelijk mooie – bloem, die alleen op Cuba en in het zuiden van Florida voorkomt. In de Amerikaanse staat groeien zo’n tweeduizend exemplaren van deze soort, die zijn vocht onttrekt aan de lucht en geen bladeren heeft. De groene stengels van de plant hechten zich als slierten spaghetti aan de boomstammen waarop ze leven.
Het grootste deel van het jaar is de Amerikaanse spookorchidee niets bijzonders, maar eenmaal in bloei verandert hij in een verbluffend mooie verschijning.De bloem is prachtig wit en steekt af tegen de mosgroene moerassen waar hij zich thuis voelt. Aan de bloemblaadjes zitten twee lange, sierlijke uitsteeksels die in de bries bewegen en in de lucht lijken te zweven. Deze orchidee is een zogenaamde ‘paraplusoort’ (soorten die symbool staan voor de bescherming van een heel ecosysteem) die uitsluitend in intacte wouden met een hoge luchtvochtigheid gedijt, waardoor hij ’s winters niet bevriest en beschermd is tegen droogte en bosbranden.
Een van de weinige plekken waar je de Amerikaanse spookorchidee gemakkelijk kunt spotten, is het Corkscrew Swamp Sanctuary (‘Kurkentrekkersmoeras’), het grootste oerbos van moerascipressen in de VS. In het natuurgebied groeit ook een enorm exemplaar dat ‘superspook’ wordt genoemd en dat behoed is gebleven voor stropers dankzij het feit dat het op zo’n vijftien meter hoogte in een cipres groeit. Dit mega-exemplaar bestaat waarschijnlijk uit meerdere verstrengelde orchideeën. Bezoekers kunnen de plant bewonderen door de lens van een kijker onderaan de boom.
Dit ‘superspook’ brengt ’s zomers ruim veertig bloemen voort en kan tien of meer bloemen tegelijkertijd tonen. “Dat is gewoon waanzinnig,” zegt fotograaf Mac Stone, want de meeste orchideeën in het wild tonen hooguit één of twee bloemen tegelijk.
Maar deze prachtige bloemen lopen gevaar. Uit nieuw onderzoek blijkt dat het Corkscrew Swamp langzaam uitdroogt. De wetlands en bossen (die elk jaar onderlopen) hebben te kampen met steeds langere droogteperioden, drogen sneller op en bevatten in het algemeen minder water, zo blijkt uit nieuw onderzoek van Shawn Clem, hoofdonderzoeker van het Corkscrew Swamp Sanctuary, en hydroloog Michael Duever, dat in het tijdschrift Wetland Science & Practice is verschenen.
Hoewel de studie zich alleen op het Corkscrew Swamp richtte, menen wetenschappers en natuurbeschermers dat de meeste Amerikaanse spookorchideeën in Florida met hetzelfde probleem worden geconfronteerd: nieuwe manieren van landgebruik en oprukkende projectontwikkelingen verminderen de watertoevoer naar de belangrijkste habitats van de bloemen.
Projectontwikkeling
De spookorchideeën van Florida groeien vooral in beschermd gebied: nationale wildreservaten, staatsnatuurgebieden en -bossen, en private reservaten als het Corkscrew Swamp Sanctuary. Al deze plekken worden gekenmerkt door een hoge luchtvochtigheid – precies wat orchideeën en andere epifyten (planten die niet in de grond maar op bomen groeien) nodig hebben. Die hoge vochtigheid wordt gedurende het regenseizoen, van het late voorjaar tot en met de herfst, veroorzaakt door stilstaand water.
Van oudsher wist de Amerikaanse spookorchidee droge seizoenen te overleven omdat die perioden simpelweg niet lang genoeg duurden om de plant te schaden. Zo vielen de cipresmoerassen in het Corkscrew Swamp tussen 1960 en 2000 gedurende hooguit twee maanden per jaar droog, aldus het nieuwe onderzoek. Maar in de laatste jaren wordt het moeras door drie droge maanden per jaar geteisterd. Op sommige plekken zou dat genoeg kunnen zijn om de planten te schaden, zegt Peter Houlihan, een expert in natuurbehoud en National Geographic-onderzoeker die de orchideeën bestudeert.
“In het verleden zou dit nooit gebeurd zijn,” zegt Houlihan. De droge perioden kunnen plaatselijk tot het uitsterven van Amerikaanse spookorchideeën leiden. “Het geeft aan hoe kwetsbaar de plant is.”
In het onderzoek van Clem en Duever worden meerdere oorzaken genoemd voor de afname van de watertoevoer, die vrijwel allemaal te maken hebben met projectontwikkelingen. Zo worden er kanalen verlegd (die ervoor zorgen dat wegen en straten niet blank komen te staan), wordt steeds meer water afgetapt voor nieuwe buitenwijken en landerijen, en zijn er minder groenruimten voor het bufferen van regenwater. Door het gebrek aan natuurbranden is de begroeiing veranderd van grassen naar grotere planten als struiken, die meer water opzuigen.
Volgens Clem maakt dit duidelijk dat we niet zomaar een natuurreservaat kunnen instellen en dan achterover leunen. De planten, dieren en het hele ecosysteem moeten blijvend worden beschermd tegen invloeden van buiten de grenzen van het park.
“We kunnen er niet gewoon een hek omheen zetten en er dan van uitgaan dat alles oké is. We moeten nadenken over het waterbeheer” en de toevoer beschermen, zegt Robert Sobczak, hydroloog van het Big Cypress National Preserve, waar zo’n duizend Amerikaanse spookorchideeën groeien, de hoogste concentratie waar dan ook.
Invloeden van buitenaf
Op bijna alle plekken in Florida waar spookorchideeën voorkomen, is de hydrologie veranderd als gevolg van projectontwikkelingen in omliggend gebied. Zo is het landschap in het Big Cypress-park in de afgelopen vijftien jaar aanzienlijk droger geworden, zegt Sobczak.
“Het is nu oktober en deze koepel zou nu vol moeten zitten,” zegt hij via de telefoon over zijn bezoek aan een van de grote cirkelvormige opstanden van cipressen in het natuurpark. Hoewel Sobczak nog geen direct verband kan leggen tussen het watertekort en het afsterven van Amerikaanse spookorchideeën in het Big Cypress-park, zien hij en zijn collega Tony Pernas het niet als een goed teken.
“Ik ben bezorgd,” zegt Pernas, botanicus en hoofd natuurbeheer van het reservaat. “Spookorchideeën hebben hun niche in gedeelten van het moeras waar het water dieper is, dus zelfs een daling van een centimeter of vijf kan al tot natuurbranden leiden die een hele populatie kunnen wegvagen.” In de afgelopen twee jaar werd ruim 12.000 hectare van het Big Cypress-park door bosbranden getroffen, waaronder veel bossen met de beste habitats voor Amerikaanse spookorchideeën.
De situatie is nog urgenter in het Picayune Strand State Forest. Evenals elders in het zuiden van Florida (behalve in het Corkscrew Swamp) werden de oude bossen van moerascipressen in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw gekapt. Kort daarna begon men aan de aanleg van kanalen en wegen ten behoeve van een van de grootste projectontwikkeling in de VS, Southern Golden Gate Estates. Het plan viel echter in duigen, maar de drainage van het gebied en de daaruit voortkomende daling van de grondwaterspiegel hebben de flora, waaronder de Amerikaanse spookorchidee, veel schade berokkend, zegt Mike Owen, bioloog van het Fakahatchee Strand State Preserve, ten oosten van het Picayune-park.
“In het Picayune-park groeien nu niet veel Amerikaanse spookorchideeën meer, maar vroeger wél,” zegt Owen. “Dat komt deels door de verkorting van de hydroperiode,” zegt hij, verwijzend naar de periode waarin de bosgrond onder water staat. De kortere hydroperiode is volgens hem het gevolg van een reeks oude kanalen die nog altijd door het gebied lopen.
Ook de watertoevoer naar het Fakahatchee Preserve en de Florida Panther Wildlife Refuge, samen goed voor ongeveer de helft van alle Amerikaanse spookorchideeën in Florida, wordt deels afgetapt door een kanaal langs de State Road 29, die van een punt ten noorden van Everglades City aan de kust naar het binnenland van zuidwestelijk Florida loopt en water uit beschermde gebieden naar zee afvoert. De staat wil de tweebaansweg verbreden tot een vierbaansweg.
Reden tot hoop
Maar de problemen kunnen worden aangepakt met herstelprojecten en zorgvuldige planning. Zo zijn in het Fakahatchee Strand State Preserve twee kanalen gedempt die water naar het westen afvoerden. Volgens Owen is het grondwaterpeil in het park sinds die aanpassing met ruim dertig centimeter gestegen. Het reservaat maakte naam als de plek waar in 1994 ene John Laroche werd gearresteerd omdat hij Amerikaanse spookorchideeën en andere epifyten probeerde te stelen, een verhaal dat een roman (The Orchid Thief) en een film (Adaptation) heeft voortgebracht.
“Ik denk dat het een oproep is” om de watertoevoer naar deze beschermde gebieden op een gezond niveau te houden, zegt Sobczak over de studie van Clem en Duever. Hoewel het Corkscrew Swamp dichterbij stadsontwikkelingsprojecten ligt dan andere habitats, wordt steeds meer natuurgrond bebouwd en worden projecten steeds dichter in de buurt van de reservaten gebouwd, waardoor ze allemaal kwetsbaar zijn voor hydrologische veranderingen.
Er valt nog heel wat te ontdekken over de Amerikaanse spookorchidee (Dendrophylax lindenii), zegt Houlihan, en daarom moet zijn habitat worden beschermd. Uit een studie van Houlihan, Stone, Clem, Owen en Thomas Emmel (mede gebaseerd op waarnemingen in het Florida Panther National Wildlife Refuge, door een team onder leiding van fotograaf Carlton Ward) die in september 2019 verscheen, bleek dat Amerikaanse spookorchideeën worden bestoven door meer dan één enkele mottensoort, zoals tot dan toe werd gedacht. Deze ontdekking biedt niet alleen meer inzicht in de amper bestudeerde voortplanting van de bloem, maar ook de hoop dat de bescherming van de Amerikaanse spookorchidee mogelijk minder problematisch zal zijn dan werd aangenomen, omdat de plant niet van één enkele bestuiver afhankelijk is.
De bedreiging van de Amerikaanse spookorchidee heeft wetenschappers en natuurbeschermers ertoe gebracht om de soort aan te melden voor opname in de Endangered Species Act. Owen en anderen werken aan het opstellen van gegevens om de aanvraag te onderbouwen en in de nabije toekomst in te dienen. Opname in de Endangered Species Act zou ook een betere bescherming van zijn habitat betekenen.
“We moeten gebieden als het Corkscrew Swamp beschermen,” zegt Clem, “zodat we de ecologie ervan kunnen begrijpen (...) en iets van de echt unieke flora en fauna van dit gebied kunnen behouden.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
