Wat als het waarneembare universum waarin wij leven slechts één van vele is? Bijna elke sciencefiction- of superheldenfilm van de afgelopen jaren speelt met het idee van een multiversum. Van de Oscar-winnende film Everything Everywhere All at Once tot Marvels Doctor Strange in the Multiverse Madness. Maar dit concept is meer dan een verzinsel. Volgens veel onderzoekers is het bestaan van een multiversum een van de meest logische verklaringen voor hun metingen en observaties tot nu toe.

Wat is een multiversum?

De term ‘multiversum’ beschrijft het idee dat er buiten het heelal waarin wij leven nog andere universums bestaan. Dat concept is niet nieuw: Amerikaans natuurkundige Hugh Everett opperde in 1957 al een theorie over het bestaan van vele, mogelijk ontelbare, parallelle universums. Volgens deze theorie zouden er talloze tijdlijnen en werkelijkheden – en dus ook talloze versies van onze wereld en onszelf – naast elkaar bestaan. In een van die werkelijkheden lees je misschien door tot het einde van dit artikel, terwijl je in een andere werkelijkheid besluit weg te klikken.

‘Hugh Everett zegt hierover: kijk, er is eigenlijk een oneindige hoeveelheid parallelle aardes. En als je een experiment doet, bewijs je enkel dat je op de aarde leeft waar de uitkomst van dat experiment van toepassing is,’ legt natuurkundige James Kakalios van de Universiteit van Minnesota uit. ‘Maar op andere aardes is de uitkomst van hetzelfde experiment anders.’

Sinds de jaren vijftig hebben talloze onderzoekers – mogelijk in eindeloze parallelle werkelijkheden – zich over het multiversum gebogen. Sommigen noemen het hele concept onwaarschijnlijk, anderen vinden het ondenkbaar dat er géén multiversum is. Het bewijs dat beide partijen opvoeren is vooral theoretisch en filosofisch van aard.

Meer dan één universum

‘De kenmerken van ons universum zijn onverklaarbaar als er maar één van is,’ zegt wetenschapsjournalist Tom Siegfried. In zijn boek The Number of the Heavens onderzoekt hij hoe ideeën over het multiversum zich door de geschiedenis heen ontwikkelden. ‘Waarom gelden er bepaalde natuurwetten? Waarom schijnen sterren zoals ze dat doen, met precies de juiste hoeveelheid energie? Op veel van die vragen hebben we geen antwoord.’

Volgens Siegfried kan dat twee dingen betekenen. Optie een: we zullen met nieuwe, betere theorieën moeten komen om de eigenschappen van ons heelal te kunnen verklaren. Of, zegt hij, ‘we bevinden ons in slechts een van de vele universums die van elkaar verschillen.’

Fantasie of iets om serieus te nemen?

Een bekende theorie die het bestaan van een multiversum ondersteunt, komt voort uit het idee van kosmische inflatie. Volgens deze theorie dijde het universum in de momenten vlak na de oerknal extreem snel en exponentieel uit. Aan de hand van deze theorie konden wetenschappers ineens veel van de kenmerken van het heelal verklaren, zoals de structuur ervan, de verspreiding van sterrenstelsels en het feit dat de omstandigheden er geschikt waren voor het ontstaan van leven.

‘Deze theorie leek op het eerste gezicht een erg fantasierijk staaltje sciencefiction,’ zegt natuurkundige Andrei Linde van de Stanford University. ‘Maar het verklaarde zo veel interessante kenmerken van onze wereld dat mensen het serieus begonnen te nemen.’

Deze kosmische inflatie zou theoretisch gezien keer op keer kunnen plaatsvinden, waardoor een verzameling van universumbubbels ontstaat. Die bubbels hoeven niet allemaal dezelfde eigenschappen te hebben – mogelijk bestaan er universums met compleet andere natuurkundige wetten.

Gebrek aan direct bewijs

Hoewel het multiversum onderzoekers én filmmakers al decennialang inspireert, blijft het bestaan ervan rusten op theorieën. Of deze theorieën überhaupt te toetsen zijn, is nog maar de vraag. Sommige onderzoekers stellen dat we nooit in staat zullen zijn om observaties of metingen buiten ons eigen heelal te doen. In dat geval zullen we dus ook nooit uitsluitsel krijgen over het al dan niet bestaan van meerdere universums.

‘Het universum wordt niet beperkt door wat klodders protoplasma op een piepklein planeetje kunnen testen,’ zegt Siegfried. ‘We kunnen zeggen: dit is niet testbaar, dus daarom kan het niet echt zijn – maar het betekent simpelweg dat we nog niet weten hoe we het moeten onderzoeken. Misschien komen we daar op een dag achter en misschien niet, maar het universum kan gewoon doen wat het wil.’

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com.