De wetenschap heeft in 2024 allesbehalve stilgezeten. De redactie van National Geographic selecteerde de opzienbarendste onderzoeken en ontdekkingen van dit jaar.

1. Een tweede dodelijke ramp in Pompeï

Myrthe Prins (editor): ‘Mijn spreekbeurt over vulkanen in groep 8 zal ik nooit vergeten. Voor de gelegenheid maakte ik een berg van papier-maché die op het moment suprême een rode vloeistof uitspuwde over een dorp van Monopoly-huisjes. Het was mijn interpretatie van de verwoestende uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.C., waarbij de Romeinse steden Pompeï en Herculaneum bedolven raakten onder een dikke laag lava en as.’

Leestip: Wat een vulkaan op La Palma ons leert over buitenaardse levensvormen

‘Nog altijd fascineert deze gebeurtenis me mateloos, en ik ben niet de enige: jaarlijks bezoeken miljoenen mensen de archeologische sites van Pompeï en Herculaneum. En elk jaar weer doen archeologen er nieuwe ontdekkingen die een licht schijnen op het dagelijks leven in deze Romeinse steden en op de natuurramp die daar 2000 jaar geleden een abrupt einde aan maakte.’

‘Neem het onderzoek dat dit jaar werd gepubliceerd over een tweede dodelijke ramp die in 79 n.C. slachtoffers eiste. Vulkanoloog en hoofdonderzoeker Domenico Sparice ontdekte dat seismische activiteit een belangrijke rol heeft gespeeld bij de verwoesting van Pompeï. Aardbevingen dus. Had ik dat als 11-jarige maar geweten.’

2. Kunstmatige bloedvaatjes in onderzoek naar slangengif

Roeliene Bos (editor): ‘Als dierenliefhebber vind ik het altijd tof om te lezen over onderzoeken waarbij proefdieren niet langer noodzakelijk zijn. Zo sprak ik bioloog Mátyás Bittenbinder die voor zijn onderzoek naar de effecten van slangengif gebruikmaakte van in het lab gekweekte bloedvaatjes: buisjes van een tiende van een millimeter breed, die zo werden geprepareerd dat de bloetvatcellen niet alleen op de bodem van het petrischaaltje groeiden, maar het hele buisje rond’

‘Die kunstmatige bloedvaatjes voorkomen niet alleen veel dierenleed, ze zijn ook nog eens veel handiger in gebruik. Met labvaatjes kun je van minuut tot minuut de effecten van het gif in de gaten houden via de microscoop. Dat lukt niet in een levend dier.’

‘Ik vind het fascinerend dat we steeds meer in labs kunnen namaken. Hopelijk zijn we over niet al te lange tijd zover dat alle soorten onderzoek zonder proefdieren kunnen worden uitgevoerd.’

3. Een 3 miljoen jaar ouder schelp die het weer voorspelt

Merav Pront (editor): ‘Afgelopen lente las ik over een Nederlandse paleoklimatoloog die stelde het weer van de toekomst te kunnen voorspellen. Aan de hand van een 3 miljoen jaar oude schelp, welteverstaan. Als paleontologienerd met een diploma in de milieugeografie moest ik daar natuurlijk meer van weten.’

‘De paleoklimatoloog in kwestie bleek (niet geheel ontoepasselijk) Niels de Winter te heten en had onderzoek gedaan naar molluskschelpen uit de Pliocene Warme Periode. Dat is een tijdperk waarin de temperatuur zo’n 2,5 tot 3 graden hoger lag dan nu: ongeveer zo warm als het in het jaar 2100 zal zijn volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Door de schelpen van de mollusken uitvoerig te analyseren, wisten De Winter en zijn collega’s vast te stellen dat zomers destijds veel sterker opwarmden dan winters.’

‘Toen ik hem daarover sprak, zei De Winter het volgende: ‘Vergelijk je dat met de klimaatmodellen van het IPCC, dan zie je een vergelijkbare trend: grotere temperatuurverschillen, meer kans op hittegolven. Ons onderzoek levert dus robuust bewijs dat dit is wat we in de toekomst gaan meemaken. Toch wel mind blowing dat al die kennis in een 3 miljoen jaar oude schelp besloten ligt.’’

4. Nieuwe leefbare planeet ontdekt

Willeke van Doorn (SEO Content Specialist): ‘Ik vind nieuws uit de ruimtevaart enorm boeiend om te volgen. Het is bijna niet voor te stellen dat er op honderden lichtjaren van de aarde planeten ronddraaien waar misschien ook leven mogelijk is.’

‘Eerder dit jaar ontdekten wetenschappers aan de hand van de NASA-telescoop TESS een nieuwe kandidaat in de zoektocht naar leven: TOI-715 b. Het gaat om een superaarde, een planeet die best veel overeenkomsten heeft met onze eigen aarde. En dan ligt hij ook nog eens in de zogenoemde leefbare zone: de baan rondom een ster waar de temperatuur precies goed is om leven te herbergen. Het is er niet te warm, maar ook niet te koud, waardoor er in theorie vloeibaar water op de planeet kan voorkomen.’

‘Of op TOI-715 b echt leven rondloopt of -zwemt moet uit later onderzoek nog blijken, maar alleen de ontdekking van deze planeet is al mega-interessant.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!