Tegenwoordig weten we maar al te goed hoe schadelijk lood kan zijn voor de gezondheid. Blootstelling aan zelfs een kleine hoeveelheid van dit zware metaal kan blijvende gevolgen hebben voor de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Bij volwassenen is blootstelling aan grote hoeveelheden lood onder meer gelinkt aan onvruchtbaarheid, geheugenverlies, hart- en vaatziekten, concentratieproblemen, kanker, een verminderde immuunrespons en cognitief verval.

Loodhoudende benzine en loden waterleidingen waren grote veroorzakers van loodvervuiling in het Europa van de twintigste eeuw. Maar ook in het Romeinse Rijk was er sprake van grootschalige loodvervuiling – met vergaande gevolgen voor de volksgezondheid. Dat blijkt uit een onderzoek van het Desert Research Institute (DRI) dat onlangs werd gepubliceerd in vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).

Chemische voetafdruk in ijskappen

Onderzoeker Joe McConnell en zijn team van het Ice Core Laboratory van DRI houden zich al tientallen jaren bezig met het bestuderen van ijskappen op Groenland en Antarctica. Deze dikke lagen ijs zijn duizenden jaren oud en bevatten dus duizenden jaren aan waardevolle chemische informatie.

Het ontcijferen van dit ijzige archief is een moeizaam proces: met gigantische boren halen de onderzoekers monsters van soms wel 3400 meter lang uit de ijskernen. Aan de hand van deze enorme pilaren van ijs kunnen de wetenschappers tal van historische gebeurtenissen dateren en duiden, van vulkaanuitbarstingen tot de industriële activiteiten in het Romeinse Rijk.

Loodvervuiling in het oude Rome

‘Dit is het eerste onderzoek waarbij gegevens over vervuiling uit een ijskern zijn vertaald naar atmosferische vervuiling en de impact daarvan op mensen,’ zegt McConnell. ‘Dat we op die manier iets kunnen zeggen over de situatie van 2000 jaar geleden is nieuw en spannend.’

Uit een analyse van drie verschillende ijskernen bleek dat de loodvervuiling in het oude Rome (grofweg van 500 v.C. tot 600 n.C.) relatief hoog lag. Met name tijdens de Pax Romana, de twee eeuwen durende bloeiperiode van het Romeinse Rijk, was er veel lood aanwezig in het milieu.

Waarschijnlijk werd deze vervuiling grotendeels veroorzaakt door de zilvermijnbouw. Om zilver te extraheren, verbrandden de Romeinen het loodrijke mineraal galeniet. Voor een gram zilver werden zo kilo’s aan lood geproduceerd. Een groot deel daarvan kwam rechtstreeks terecht in de atmosfeer.

Invloed van lood op IQ

Wat betekende dat voor de bevolking van het Romeinse Rijk? Het onderzoeksteam rekende uit dat de hoeveelheid lood in de atmosfeer het IQ van de bevolking waarschijnlijk zal hebben verlaagd met minstens 2 tot 3 punten.

‘Dat lijkt misschien niet zo veel, maar als het in feite de complete Europese bevolking betreft, dan is dat behoorlijk groot nieuws,’ zegt onderzoeker Nathan Chellman, die meewerkte aan het onderzoek. Bovendien is het verlaagde IQ slechts één van de effecten die de loodvervuiling zal hebben gehad, aldus Chellman. ‘Wij kozen ervoor ons te richten op cognitief verval, omdat we hier een getal aan konden koppelen, maar lood kan de gezondheid nog op allerlei andere manieren schaden.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!