De term Pax Romana, of ’Romeinse Vrede’, verwijst naar een periode van ongeveer twee eeuwen waarin het relatief vredig en stabiel was in het Romeinse Rijk. Als beginpunt van deze bloeitijd voor het oude Rome wordt meestal het jaar 27 v.C. aangehouden, het moment waarop keizer Augustus aan de macht kwam, en als eindpunt de dood van keizer Marcus Aurelius in 180 n.C.

200 jaar van politieke stabiliteit en vrede? Daar mogen wel een paar kanttekening bij, zegt historicus en hoogleraar Olivier Hekster, die in de podcast Rare Jongens zijn kennis deelt over het Romeinse Rijk aan de hand van actuele thema’s.

Was de Pax Romana écht zo vreedzaam?

‘Het Latijnse woord pax werd door de Romeinen anders geïnterpreteerd dan ons hedendaagse idee van vrede,’ legt Hekster uit. ‘In het oude Rome betekende dit dat er geen strijd tegen je wordt gevoerd, omdat je hebt overwonnen.’

Toch klopt het dat er tijdens de Pax Romana geen oorlog plaatsvond in grote delen van het Romeinse Rijk, benadrukt de hoogleraar.

‘Voor heel veel mensen in het Romeinse Rijk was de Pax Romana inderdaad een buitengewoon vredige tijd, met tal van economische en sociale voordelen,’ zegt hij. Met name in de centrale delen van het keizerrijk plukte men daar de vruchten van.

Strijd in de grensstreken

‘Maar de Pax Romana was ook een tijd van expansie,’ vervolgt Hekster. Het innemen van nieuwe gebieden, zelfs wanneer dit gepaard ging met geweld, werd niet gezien als een onderbreking van de Romeinse Vrede. Dat betekent dat er in de grensstreken van het Romeinse Rijk – ook tijdens de Pax Romana – wel degelijk strijd werd gevoerd.

‘Als keizer Trajanus in de tweede eeuw n.C. bijvoorbeeld naar de Donau reist om een nieuw gebied aan het Romeinse Rijk toe te voegen, dan handhaaft hij de Pax Romana,’ zegt hij. ‘Het is de vraag of de bewoners van dat gebied daar hetzelfde over dachten.’

Invloed van klimaat op Pax Romana

In de loop van de derde eeuw is de strijd in die grensstreken zo verhevigd dat van een Pax Romana al geen sprake meer is. De toenemende onrust is volgens Hekster te wijten aan een samenloop van factoren en ontwikkelingen. Opvallend in dat lijstje is de invloed van klimaatverandering.

‘Het klimaat speelde waarschijnlijk een vrij grote rol in het uiteenvallen van de Pax Romana,’ zegt hij, verwijzend naar het werk van de Amerikaanse historicus Kyle Harper. In de hoogtijdagen van het Romeinse Rijk was het klimaat in het keizerrijk en de omliggende streken erg gunstig voor landbouw. Wanneer het klimaat begint te veranderen, worden de Romeinen geconfronteerd met tal van uitdagingen.

‘Mede door klimaatverandering ontstaat er druk op de grenzen en verspreiden pestepidemieën zich door het Romeinse Rijk,’ zegt Hekster. ‘Vanaf dat moment ben je de Pax Romana ook snel kwijt.’

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.