Films als Jurassic Park laten ons al jarenlang fantaseren over uitgestorven dieren die weer tot leven komen. Nu lijkt dat scenario dichterbij dan ooit: in 2028 zou de eerste wolharige mammoet in 4000 jaar weer rond kunnen lopen. Dat heeft het Amerikaanse bedrijf Colossal Biosciences zich ten doel gesteld.
Maar experts zijn kritisch op deze plannen. Is het feit dat het kán reden genoeg om het ook te doen? ‘We weten veel over mammoeten, maar nog lang niet alles. Het is moeilijk om de gevolgen van zo’n project in te schatten,’ vertelt socioloog Koen Beumer van de Universiteit Utrecht.
Waarom brengen we dieren terug?
Volgens Colossal brengt het terugbrengen van de mammoet grote ecologische voordelen. Mammoetachtige dieren zouden de sneeuw en het gras in de Arctische gebieden samendrukken, waardoor de bodem beter geïsoleerd blijft. Dit zou het smelten van permafrost vertragen en voorkomen dat er grote hoeveelheden koolstof vrijkomen.
Leestip: Hoe kwam laatste wolharige mammoet aan zijn einde?
‘Bij de discussie over de-extinctie noemen onderzoekers vaak natuurbehoud en ecologie als de belangrijkste redenen,’ zegt Beumer. ‘Deze richtlijnen bepalen of de projecten als zinvol worden gezien.’
Maar toen hij en zijn collega’s keken naar welke dieren geselecteerd worden voor de-extinctieprojecten, viel hen direct iets op: ‘Bijna zonder uitzondering ging het om iconische en spectaculaire soorten. Wij vroegen ons af of daar niet nog iets anders speelt. Want waarom valt de keuze nooit eens op een ‘saai’ dier?’
Het belang van charisma
Samen met zijn collega’s Tessa Molhuizen en Ine Dorresteijn presenteerde Beumer hun onderzoek in het vakblad Environment and Planning E: Nature and Space. ‘Wat blijkt is dat naast ecologische doelen, persoonlijke fascinatie voor een dier ook vaak meespeelt. Wetenschappers zijn ook gewoon mensen en mensen hebben voorkeuren.’
Het charisma van een dier blijkt zelfs zo belangrijk, dat het een voorwaarde is om in aanmerking te komen voor de-extinctie.
Leestip: 5 keer werd de aarde getroffen door een massa-extinctie. Hoe kon dat gebeuren?
Bovendien is het veel gemakkelijker om onderzoeksfinanciering te krijgen voor zo’n kostbaar project als de-extinctie, als het dier tot de verbeelding spreekt. Colossal haalde dit jaar nog 200 miljoen dollar op om, naast de mammoet, ook de dodo en de Tasmaanse tijger terug te brengen.
Beumer: ‘Ik durf wel te zeggen dat als ze zich hadden gericht op een planktonsoort of een grijze muis, ze lang niet zoveel geld hadden opgehaald.’
Weten we wat we maken?
Maar zelfs als we een mammoet kunnen creëren, blijft de vraag: wat brengen we eigenlijk tot leven? Mammoeten die uit het ijs worden gehaald, zijn soms indrukwekkend goed bewaard.
Hoewel de laatste mammoeten zo’n 4000 jaar geleden uitstierven, lijken sommigen pas kortgeleden ingevroren. Je zou zeggen dat we dus heel veel informatie hebben over de mammoet. Maar schijn kan bedriegen.
‘Wat wetenschappers verzamelen, zijn genetische sequenties—kleine stukjes DNA, verre van een compleet mammoetgenoom,’ legt Beumer uit. De rest wordt aangevuld met DNA van olifanten of zelfs muizen, zoals we bij Colossal zien.
Stel dat alle technische obstakels worden overwonnen en er in 2028 daadwerkelijk een mammoet geboren wordt, dan blijft de vraag: hoe zal dit dier zich gedragen? ‘Wat is mammoetengedrag überhaupt? Zoveel weten we simpelweg niet over het dier. Zal het de permafrost aanstampen, zoals gepland, of juist de vegetatie daar kaalvreten?’
De ethiek van de-extinctie
In tegenstelling tot mammoeten hebben we van sommige uitgestorven soorten wél gedetailleerde observaties. ‘Neem Lonesome George, de laatste bekende reuzenschildpad van de soort Chelonoidis abingdonii. Hij stierf in 2012, maar was daarvoor uitgebreid bestudeerd. Zijn terugkeer zou ook ecologische voordelen brengen voor de Galapagoseilanden.’
De keuze welke diersoorten we wel of niet terugbrengen, vraagt om een zorgvuldige afweging. Maar Beumer benadrukt dat, ongeacht de soort, we ons altijd moeten afvragen wat de ethische bezwaren zijn.
Leestip: Deze 7 diersoorten zullen uitsterven als we niet ingrijpen
‘Bij het gebruik van genetische technieken, zoals klonen, is de kans aanwezig dat dit tot dierenleed leidt,’ vertelt de onderzoeker. ‘Bovendien neemt de-extinctie de oorzaak van uitsterven niet weg.’ De mens speelt daarin een grote rol, en problemen als klimaatverandering en habitatverlies gaan onverminderd door.
Beumer: ‘We steken honderden miljoenen in dit soort projecten, maar wat lossen we uiteindelijk op? Daarbij zijn er genoeg diersoorten die nu met uitsterven worden bedreigd. Je kunt je afvragen of het niet beter is om daar onze energie in te steken.’
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
