Wie weleens een marathon heeft gelopen, heeft zich tijdens de laatste (of misschien al bij de eerste) kilometers vast afgevraagd: waarom doe ik dit? Maar ook wanneer je op de bank eindeloos door socialemedia-apps aan het scrollen bent, denk je: waar ben ik mee bezig?
Wat is dopamine?
In beide gevallen is het antwoord: dopamine. Deze neurotransmitter is betrokken bij het verwerken van beloningen. Als iets goed voelt – of dat nu een stuk taart is, een drankje op het terras of een like op Instagram – zorgt dopamine dat je er meer van wil. Je raakt in feite high van je eigen hormonen. En soms slaat dat door in een verslaving.
Bijvoorbeeld door eindeloos te scrollen, zegt Anna Lembke, psychiater aan de Stanford University School of Medicine. Je smartphone is als een ‘digitale injectienaald die de hele dag door dopamine afgeeft’. Je telefoon speelt in op het verlangen naar gemak en comfort. Toch kiezen we soms ook juist bewust voor meer uitdaging in plaats van gemak, bijvoorbeeld door een marathon te rennen.
We zijn op zoek naar uitdaging
Michael Inzlicht, psycholoog aan de University of Toronto, noemt dit de effort paradox, of inspanningsparadox. Hoewel we grote inspanningen liever mijden, levert een beetje meer moeite doen soms juist ook een goed gevoel op. Op vakantie kies je er misschien toch eerder voor om die hike naar boven te maken, terwijl je ook in de gondel had kunnen stappen. Of je zet toch zelf dat IKEA-meubel in elkaar, in plaats van een kant-en-klare tafel te laten bezorgen.
Wat doet dopamine?
In een onderzoek van Neir Eshel, psychiater aan de Stanford University of Medicine, leerden muizen hun neus in een gat te steken in ruil voor een beetje sap. Wanneer het aantal pogingen dat nodig was om sap vrij te geven werd verhoogd, kwam er meer dopamine vrij in het corpus striatum, het hersengebied waar motivatie en het ervaren van beloning wordt geregeld.
Vergelijkbare onderzoeken naar het uitstellen van voldoening laten zien dat wachten op een grotere beloning zorgt voor een gestage stijging van het dopamineniveau, waarmee je geduld en doorzettingsvermogen traint.
De valkuilen van dopamine
Hoewel dopamine een goede motivator is, brengt het ook risico’s met zich mee. Het constant najagen van dopaminerijke beloningen kan ervoor zorgen dat je mentaal en fysiek uitgeput raakt.
Maar anders dan bij gebruik van bij verslavende drugs of apps, ontstaat er geen sterke piek in het dopamineniveau wanneer je jezelf uitdaagt: de stijging en daling is meestal geleidelijker, waardoor het risico op verslaving minder groot is, zegt Lembke.
Hoe leg je die telefoon weg?
Toch blijft het lastig om je smartphone even links te laten liggen. Wat kun je ertegen doen? Zorg voor een lijst met taken om jezelf bezig te houden of bedenk andere vormen van vermaak. Leg bijvoorbeeld een boek bij de bank of in je tas, zodat je minder snel naar je telefoon grijpt als je even neerploft of in de trein zit. Vaak staren we naar onze telefoon omdat het een beter alternatief is dan niets doen, dus voorkom zulke momenten.
Wees je ervan bewust dat wéér door Instagram scrollen ook gaat vervelen en dat het helpt om iets nieuws te proberen, zelfs als je je daar eerst even toe moet zetten. Dus zet je schoenen klaar bij de deur en download alvast de nieuwste aflevering van die leuke podcast, zo help je je dopamineniveau beter te reguleren.
Leestip: Wat is serotonine – en kan dit gelukshormoon je humeur een boost geven? En wat doet het stresshormoon cortisol?
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
