De parasiet Toxoplasma gondii is berucht om zijn invloed op gedrag. In eerdere studies bleken geïnfecteerde knaagdieren hun angst voor katten te verliezen, waardoor ze sneller ten prooi vielen. Nu zijn er aanwijzingen dat ook grote roofdieren, zoals wolven, en zelfs mensen zich anders gaan gedragen na een besmetting.

Toxoplasmose plant zich voort in kattendarmen

Toxoplasma gondii is een eencellige parasiet die toxoplasmose overbrengt, een ziekte waarmee minstens een derde van de wereldbevolking op een bepaald moment in hun leven geïnfecteerd raakt.

Een dier of mens kan besmet raken met Toxoplasma door het eten van besmet rauw vlees, ongewassen groenten, of door contact met besmette kattenuitwerpselen.

De parasiet kan zich alleen voortplanten in de darmen van huiskatten of wilde katten, maar is wijdverspreid in de natuur en kan elk warmbloedig dier infecteren – en dus ook de mens.

Leestip: Deze parasiet slurpt de ingewanden van zijn vijanden op

Hoewel de infectie meestal mild verloopt, kan deze dodelijk zijn voor jonge of verzwakte dieren. Voor mensen geldt dat toxoplasmose vooral gevaarlijk is voor personen met een zwakke gezondheid en bij ongeboren kinderen. Als een zwangere vrouw besmet raakt, kan dit leiden tot een miskraam, doodgeboorte of oogschade bij het kind.

Het effect op gedrag

Om in de darmen van (huis)katten terecht te komen, heeft de parasiet een paar slimme trucjes ontwikkeld. Toxoplasma heeft het vermogen om zijn gastheren te manipuleren.

Een studie van Oxford University uit 2000 toonde aan dat geïnfecteerde knaagdieren roekeloos gedrag vertonen in de buurt van huiskatten.

Opmerkelijk is dat met Toxoplasma besmette muizen en ratten hun angst voor de geur van kattenurine verliezen en er zelfs door aangetrokken kunnen worden.

Wolven schoppen het dankzij parasiet tot roedelleider

Ook bij andere dieren zijn er signalen dat een besmetting met Toxoplasma gondii effect heeft op het gedrag.

Voor een studie die werd gepubliceerd in Communications Biology maakten wetenschappers gebruik van 26 jaar aan gedragsgegevens en bloedmonsters van wolven die in Yellowstone National Park (VS) voorkomen.

Ze analyseerden ook bloedmonsters en de ruimtelijke verspreiding van poema’s in het park, die bekend staan als gastheren van Toxoplasma.

De resultaten toonden aan dat wolven die in territoria leven die overlappen met poema's, een grotere kans hadden om besmet te raken met toxoplasmose dan wolven zonder katachtige buren.

Leestip: Vijf fabels over de wolf ontkracht door experts

Bovendien hadden wolven die positief testten op de parasiet elf keer meer kans om zich van hun roedel af te scheiden en meer dan 46 keer meer kans om roedelleider te worden dan niet-geïnfecteerde wolven.

Ook mensen nemen na een besmetting meer risico’s

Veel van de bevindingen bij knaagdieren zijn afkomstig uit zorgvuldig gecontroleerde laboratoriumstudies. Pas recent zijn onderzoekers begonnen met het onderzoeken van Toxoplasma-infecties in het wild.

Uit een onderzoek bleek bijvoorbeeld dat chimpansees die besmet zijn met Toxoplasma zich aangetrokken voelen tot de urine van luipaarden, hun natuurlijke vijanden. En in een ander onderzoek toonden onderzoekers aan dat geïnfecteerde gevlekte hyena's vaker leeuwen naderen en erdoor gedood worden.

Er zijn steeds meer bewijzen dat ook mensen met toxoplasmose meer risico's nemen, bijvoorbeeld door gevaarlijker te rijden. Een ander onderzoek toont aan dat studenten die besmet waren met Toxoplasma vaker kozen voor een studie bedrijfskunde of hun eigen bedrijf startten.

Toxoplasma gondii lijkt dus bij een hoop verschillende dieren het gedrag te beïnvloeden. ‘Ons gedrag kan voor een groter deel dan je zou verwachten worden beïnvloed door deze parasiet,’ besluit evolutionair bioloog Eben Gering van Nova Southeastern University.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!