Mysterieuze zenuwziekte heerst onder bedreigde floridapanters

Er was een tijd dat de floridapanter in het hele zuidoosten van de Verenigde Staten voorkwam. Maar door de grootscheepse jacht op de dieren, raakten ze zo goed als uitgestorven. In de jaren zeventig van de vorige eeuw waren er nog geen dertig exemplaren over. Gedurende de afgelopen decennia herstelde de soort zich behoorlijk en inmiddels telt de populatie weer zo'n tweehonderd dieren. Maar hun toekomst blijft ongewis.

Dat is ook de reden dat wetenschappers zich zorgen maken over een onlangs ontdekte neurologische aandoening die leidt tot verzwakte ledematen bij de dieren, en in ernstige gevallen zelfs tot gedeeltelijke verlamming. Dieren die de aandoening hebben, lopen vaak moeizaam, waardoor ze mogelijk verhongeren. De ziekte, die bekendstaat onder de naam FLM (feline leukomyelopathy), werd bij drie panters vastgesteld. Maar vermoedelijk liepen sinds 2017 minstens negentien panters en achttien rode lynxen in de staat de aandoening op.

Een jong floridapantermannetje probeert op te krabbelen nadat hij de controle over zijn achterpoten is kwijtgeraakt. Dat is een teken van FLM.

De oorzaak is nog onbekend, vertelt Darrell Land van de Florida Fish and Wildlife Conservation Commission (FWC), een overheidsorganisatie op het gebied van dierenbescherming van de staat Florida.

“We hebben nog geen ‘smoking gun’ te pakken. Dat is een beetje verontrustend, want als er een simpel antwoord was geweest, dan hadden we dat inmiddels wel gevonden.”

Wetenschappers vermoeden dat de ziekte wordt veroorzaakt door een neurotoxine. Het is ook mogelijk dat het om een ziekteverwekker gaat, zoals bijvoorbeeld een virus, maar dat wordt minder waarschijnlijk geacht. Er zou daarnaast sprake kunnen zijn van een combinatie van factoren, zoals een tekort aan voeding en een neurotoxine. Gezien het feit dat de ziekte bij twee soorten katachtigen werd aangetroffen, gaat het niet om een genetische aandoening die van ouderdier op jong wordt doorgegeven.

Technicus Des Muir brengt een slapende floridapanterwelp na een MRI-scan bij het University of Florida Veterinary Hospital terug naar de plek waar zijn broer ook verblijft. Op MRI-scans van het ruggenmerg en brein van panters zijn eventuele tekenen van FLM duidelijk te zien.

Onderzoekers verwachten dat de ziekte, die herkenbaar is aan schade aan de zenuwcellen, zich al vroeg in het leven van een panter ontwikkelt en meestal niet erger wordt. Maar ook niet beter, vertelt dierenarts Mark Cunningham van de FWC. In sommige gebieden lijdt een flink percentage van de panterwelpen aan de aandoening.

De organisatie heeft onderzoek naar de ziekte dan ook hoog op de prioriteitenlijst gezet, vertelt hij. Verschillende organisaties, onderzoeksinstituten en betrokken burgers, waaronder fotografen met cameravallen, werken samen om de oorzaak te achterhalen, vertelt hij.

Panters hebben al te kampen met verschillende bedreigingen, zoals aanrijdingen door voertuigen, gevechten om de schaarse territoria met dodelijke afloop en bouwprojecten. Als de nieuwe ziekte “op hetzelfde niveau doorzet, is het zeer waarschijnlijk dat dit gevolgen heeft voor het aantal dieren,” aldus Cunningham.

“Dit hebben we nog niet eerder zien gebeuren onder wilde dieren, tenminste niet bij katachtigen,” voegt hij daaraan toe.

Alarmerende ontdekking

Begin 2018 maakten fotografen Ralph Arwood and Brian Hampton video-opnamen van een pantermoeder die even daarvoor drie welpjes had gekregen in het gebied rond Corkscrew Swamp, een uitloper van het oerbos van cipressen ten noorden van de stad Naples. Medio mei bleek echter dat er iets niet goed was. Twee van de welpen, allebei mannetjes, hadden moeite om te lopen. Hun achterpoten waren duidelijk verzwakt. Arwood schakelde de FWC in.

Enkele maanden later zag fotograaf en National Geographic Explorer Carlton Ward, Jr. de pantermoeder toen hij naar een cameraval ging die hij in de buurt had opgezet. Het was een mooi moment - tot hij een van haar welpen zag die zich over de grond voortsleepte terwijl zijn moeder op hem stond te wachten. “Het was een heel naar gezicht,” vertelt hij. “Het was een van de meest trieste, een van de meest hulpeloze momenten die ik ooit heb gezien.”

Dit floridapantervrouwtje in het zuidwesten van Florida kreeg een GPS-band om. Later werd ze op volgcamera’s met twee welpen gezien, maar ze vertoonde ook duidelijke tekenen van FLM. Omdat gevreesd werd voor het lot van de dieren, werden ze gevangengenomen en naar een opvang gebracht. De welpen overleefden en leven nu in een permanent verblijf van White Oak Conservation. Hun moeder bleek door FLM onherstelbaar zenuwletsel te hebben opgelopen. Zij kreeg een spuitje en haar brein en ruggenmergweefsel werden onderzocht, om een oorzaak voor de aandoening te vinden.

Een van de welpen werd niet meer gezien en het vermoeden is dat dit dier is gestorven. De andere kreeg een GPS-band om, die na een paar maanden losliet. Het is onbekend wat er met dit dier is gebeurd, aldus Cunningham. Sinds die tijd zijn er in het gebied bij Corkscrew Swamp verschillende andere waarnemingen geweest van panters en rode lynxen die waarschijnlijk aan FLM leden.

Achteraf gezien levert de analyse van beelden van cameravallen ook al een geval van FLM op in Babcock Ranch Preserve in april 2017, voegt Cunningham daaraan toe. Dat zou voor zover bekend de eerste waarneming zijn geweest. Bij andere vermoedelijke gevallen gaat het om beelden van cameravallen van dieren die om onverklaarbare redenen moeite hebben met lopen. Het is echter lastig om een officiële diagnose te stellen, omdat daarvoor onderzoek moet worden gedaan naar het ruggenmerg van recent overleden dieren.

Van de drie officieel vastgestelde gevallen was één bij een vrouwtje die in de zomer van 2019 twee welpen kreeg in de buurt van Immokalee. Op camerabeelden was te zien dat haar achterpoten ernstig verzwakt waren. Daarop werden de drie katachtigen opgehaald door boswachters van de staat, omdat het ernaar uitzag dat ze het geen van drieën zouden overleven. De welpen werden onderzocht in de Zoo Tampa, en hun moeder werd naar het College of Veterinary Medicine van de University of Florida gebracht.

Het vrouwtje onderging verschillende tests, waaronder een MRI, een neurologisch onderzoek en bloedtesten, maar dat leverde geen verklaring op voor haar toestand. Ze kon op dat moment al nauwelijks meer lopen, waarop een groep dierenartsen de moeilijke beslissing nam om haar een dodelijke injectie toe te dienen. “Het was een trieste situatie,” vertelt Jim Wellehan van de University of Florida, een van de dierenartsen die het dier zag. “Je wilt alles doen om haar te helpen.”

De welpen overleefden het gelukkig wel. Ze zijn inmiddels volwassen en leven gezond en wel in een groot verblijf van White Oak Conservation in het noordoosten van Florida.

Verdwenen axonen

Uit sectie op katachtigen die aan FLM leden blijkt dat hun ruggenmerg ernstig is aangetast: dat zit vol gaten op de plek waar axonen, oftewel zenuwvezels zouden moeten zitten, vertelt veterinair patholoog Nicole Nemeth van de Southeastern Cooperative Wildlife Disease Study, een samenwerkingsverband van onderzoekers. Nemeth maakt deel uit van de groeiende groep onderzoekers die helpt bij het analyseren van het materiaal van de door de ziekte getroffen dieren.

Vermoedelijk tast een giftige stof de axonen aan, stelt neuroloog Ian Duncan van de University of Wisconsin, die samenwerkt met het FWC. Hij is een deskundige op het gebied van de myelineschede, het vettige laagje dat de zenuwvezels in het centrale zenuwstelsel van zoogdieren beschermt. Op het eerste gezicht leek het erop dat er bij FLM sprake was van aantasting van die myelineschede, maar uit de analyse van het ruggenmerg van de dode panters bleek dat dit toch niet het geval was.

Tot dusverre is er bij verschillende dode panters onderzoek gedaan naar het gehalte van giftige stoffen in hun lichaam, zoals rodenticiden, pesticiden, onkruidverdelgers en zware metalen, maar dat heeft nog geen definitief uitsluitsel gegeven.

Duncan en anderen denken dat het minder waarschijnlijk is dat er een virus in het spel is, omdat er nauwelijks ontstekingssymptomen zijn terwijl je die wel zou verwachten bij een infectie, stelt hij. Een andere mogelijke oorzaak waar onderzoekers nu naar kijken zijn neurotoxinen die worden voortgebracht door bepaalde van nature voorkomende algen of microben in het leefgebied van de panters.

Katachtigen, zoals huiskatten, jachtluipaarden en panters, lijken iets gevoeliger voor neurologische aandoeningen dan andere zoogdieren, aldus Nemeth.

Nog een bedreiging erbij

“FLM is op het moment een beetje een onduidelijk fenomeen. We willen niet al te alarmerend zijn, maar de ziekte zou wel negatief kunnen uitpakken voor het herstel van het aantal dieren,” vertelt Dave Onorato, hoofdbioloog op het gebied van panters van het FWC.

De mogelijkheid dat de ziekte de voorzichtige toename van het aantal panters doorkruist maakt eens te meer duidelijk dat die dieren een nieuw leefgebied nodig hebben om ze te beschermen tegen nieuwe en steeds toenemende bedreigingen, stelt Onorato.

Dierenarts Lara Cusack en bioloog Mark Lotz nemen bloed af bij een floridapanterwelp in het Corkscrew Swamp Sanctuary. Op beelden van volgcamera’s was gezien dat het dier symptomen van FLM vertoonde. De welp werd uitgebreid onderzocht en werd weer in het wild vrijgelaten.

Het leefgebied van de panters zou met name naar het noorden moeten uitbreiden. Dat is alleen mogelijk als de ecologische verbindingszones worden behouden. In 2016 zagen onderzoekers voor het eerst in 43 jaar een vrouwtje aan de noordkant van de rivier Caloosahatchee, een groot water in de buurt van Fort Myers. Het was een mijlpaal voor de dieren. (Lees ook: Hoe de meest bedreigde katachtige van Amerika zou kunnen bijdragen aan de redding van Florida.)

Veel onderzoekers zijn optimistisch gestemd over het lot van de panter, maar anderen maken zich grote zorgen. “De toekomst van de panter staat op het spel,” zegt panterbioloog Deborah Jansen van de National Park Service. “De panter kampt met een aantal fikse problemen, met name deze neurologische aandoening.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com