Uit de speakers klinkt luide muziek. Met een glimlach van oor tot oor marcheert een kleurrijk gezelschap door de straten van Weltevreden Valley North, een township in het zuiden van Kaapstad.
De Zuid-Afrikaanse vlag wappert onder het gezang van een stel mannen en vrouwen. De mannen dragen een net overhemd, glimmende schoenen, gouden horloge, wandelstok, hoofddeksel en een aktetas – ze lijken zo uit de jaren vijftig, zestig te komen. Sommigen hebben zelfs een pijp tussen de lippen, maar die is alleen voor de show, want eigenlijk zijn ze geen voorstander van roken. Ook de vrouwen gaan gekleed in retrostijl: grote zonnebril, hoedje en bijpassende vlinderdas. Jongemannen laten hun beste moves zien. De bruisende Brotherhood Social Club trekt onderweg een hoop bekijks.
De sociëteit bestaat al vijf jaar, maar vandaag, 9 november 2019, is het eindelijk tijd voor de officiële lancering als non-profitorganisatie. En dat moet worden gevierd.
De Vlaamse fotograaf Isabel Corthier maakt het spektakel van dichtbij mee. Eerder bezocht zij het township Vrygrond in Kaapstad om een reportage te maken over jongeren die als rolmodel fungeren in hun gemeenschap. Ze zag hoe deze jongeren anderen aanmoedigden zich van het criminele pad te houden, en wilde hun een platform bieden. De Brotherhood Social Club, die voornamelijk bestaat uit Xhosa die zich ook als rolmodel willen opstellen binnen hun gemeenschap, kreeg lucht van de publicatie en nam contact op met Corthier. ‘Ook zij wilden graag bekend worden,’ vertelt ze. Dus ging ze bij hen langs. ‘De groep sprak me meteen aan, niet alleen door hun kleding, maar ook door hoe ze met elkaar omgaan. De manier waarop ze anderen aanspreken is namelijk zo liefdevol. Aan alles zie je dat ze enorm veel passie hebben voor wat ze doen.’
In 2014 werd de Brotherhood in het leven geroepen door Mncedisi ‘Izzy’ Sogwangqa (47) en vier leeftijdsgenoten – mannen die zijn liefde deelden voor pantsula, een dans- en kledingstijl die teruggaat tot de apartheidsjaren. Het motto van de groep: ‘Bringing back style and together with that, good behaviour.’ Wie zich kleedt als een heer, gaat zich daar ook naar gedragen, is de gedachte.
Voor de kledingstukken moeten de heren flink sparen, want elk item moet van de beste kwaliteit zijn en liefst ook van een bekend merk. Voor een broek wordt gerust 1100 rand (zeventig euro) neergeteld, de kosten van een paar schoenen kunnen oplopen tot zo’n 250 euro. Voor westerse begrippen misschien niet overdreven duur, maar voor inwoners van de Zuid-Afrikaanse townships – woongebieden die ten tijde van de apartheid waren bestemd voor niet-blanken – een forse investering. De leden van de Brotherhood hebben meestal een laagbetaalde baan in de huishouding, als beveiliger of als nachtwaker, en velen wonen in een houten hutje met golfplaten. De kleren zien ze als een duurzame investering, want ze gaan lang mee. De mannen zijn er daarom zuinig op. Zo brengen ze steevast een extra rubberzool onder hun schoenen aan.
Hoeveel brothers en sisters er nu echt zijn, weet zelfs Brotherhood-voorzitter Izzy niet precies. Volgens hem zijn er nu meer dan honderd officiële leden (het aantal stijgt nog steeds) – jong en oud, die allemaal in townships wonen rond zeven plaatsen: Kaapstad, Port Elizabeth, Uitenhage, Grahamstown, George, Port Alfred en Kirkwood. Iedereen mag lid worden, op voorwaarde dat degene geen strafblad heeft. De Brotherhood Social Club wil namelijk een voorbeeldfunctie vervullen.
‘Vóór 1994 hadden we respect voor elkaar, waren we als zwarte gemeenschap een groep,’ vertelt Izzy aan Corthier in zijn huisje in Weltevreden Valley North. ‘Na de apartheid is alles veranderd – natuurlijk ook veel ten goede, maar onze stijl is verdwenen, en daarmee ook ons goede gedrag.’ Hij maakt zich vooral zorgen om de jongelui met skinny jeans en daarboven uitstekende onderbroek. ‘Ze weten niet meer wat stijl is, wat ze nu dragen reflecteert hun gedrag.’
De Brotherhood richt zich vooral tot jongeren, omdat zij het snelst in het criminele circuit terechtkomen. In de townships zijn veel schoolverlaters; de geïmproviseerde hutjes zijn een allesbehalve stimulerende leeromgeving, en uitzicht op een goede baan in de stad is er niet. Bovendien speelt groepsdruk een grote rol. Als je geen diploma hebt, kunnen slechte ideeën van je vrienden je algauw beïnvloeden. Drugs en alcohol zijn alomtegenwoordig in de townships en leiden tot veel geweld, waaronder de mishandeling van vrouwen en kinderen. ‘We willen dat dit stopt, en we denken dat de manier waarop je je kleedt een goed startpunt kan zijn,’ zegt Izzy.
De 25-jarige Thulani is een voorbeeld van iemand die onder groepsdruk bezweek. Hij werkte in een restaurant, maar ‘hard werken om slechts tweeduizend rand per week te verdienen, is tijdverspilling,’ vertelt hij. ‘Met een overval heb je binnen een uur drieduizend rand. Dat is veel sneller en makkelijker verdienen.’
Jonge gangsters worden soms zelf slachtoffer. Zoals twee vrienden van Thulani, die in hun eigen township werden vastgebonden, geslagen en daarna vermoord. Die gebeurtenis was voor Thulani aanleiding zijn leven te beteren en een baan te zoeken. Maar dat blijkt lastig. Hij is tot zijn twaalfde naar school gegaan en heeft geen diploma. Brotherhood-voorzitter Izzy ontfermt zich nu als een vaderfiguur over Thulani. ‘Ik kan hem alleen niet te vaak bezoeken, want dan denkt de gemeenschap dat we een ‘deal’ hebben,’ zegt Izzy. ‘Als Brotherhood-lid moet je zorgen dat je niet in verband wordt gebracht met criminele activiteiten.’
Het elegante voorkomen van de Brotherhood-leden werkt aanstekelijk. Op de Facebook- pagina BROTHERHOOD#INTHOSEDAYS delen inmiddels ruim vierduizend leden hun favoriete outfits en winkels, zoals H. Schneider Retailers in de Kaapstadse wijk Bellville en American Clothing in Wynberg. Er zijn filmpjes te zien van mannen die bij een bezoek aan de winkel vooraf nog even de schoenen poetsen, om na afloop met een grote glimlach en tassen vol kleding de winkel te verlaten. De tijdlijn wemelt van de vrolijke foto’s. Iedereen spreekt elkaar aan als brother of sister. Het doel is om als groep uit te blinken en niet als individu – ook al suggereren de Facebook-foto’s waarin de aankopen met zeer veel trots worden gepresenteerd soms anders, maar die dienen vooral om andere leden te enthousiasmeren en elkaar om feedback te vragen.
‘Het is knap dat mensen die eigenlijk zo weinig hebben, toch zo veel motivatie kunnen vinden om maatschappelijke problemen aan te pakken en respectvol met elkaar om te gaan,’ vertelt Corthier. ‘Respect staat heel hoog in het vaandel. En dat terwijl de zwarte gemeenschap in het township nog steeds geen goede woonsituatie heeft en minder kansen op de arbeidsmarkt, doordat ze geïsoleerd leeft van het vaak zeer westerse bedrijfsleven in de steden.’
Een van de actiefste leden van de Brotherhood is Bongani Jantjies (30), die zich in korte tijd heeft opgewerkt tot vicevoorzitter van de club. Hij ontmoette Izzy via Facebook. Dankzij de aanwezigheid van jongere leden als Jantjies en een kleine groep vrouwen wordt het bereik van de Brotherhood steeds groter, omdat ook jongeren en vrouwen zich er zo mee kunnen identificeren. In de hoop goed gedrag te stimuleren en mishandeling van vrouwen en kinderen – in 2019 uitgeroepen tot een nationale crisis in Zuid-Afrika – tegen te gaan, komen Brotherhood-leden maandelijks bijeen en organiseren ze zogenaamde community walks. Ze gaan dan in groepen de straat op, gekleed in pantsula-stijl.
‘Je kunt niet om die community walks heen, de Brotherhood bruist van de positieve energie,’ vertelt Corthier. De respons van de omstanders is dan ook ‘een en al liefde’, vertelt ze. Langs de weg staan mensen te klappen, jongeren laten duidelijk merken onder de indruk te zijn van het goedgeklede volk. Er worden selfies gemaakt, handen worden geschud. Het vergaren van bekendheid en acceptatie in de gemeenschap is cruciaal, want pas dan kan het gesprek beginnen. Brotherhood-leden spreken mensen aan op straat en duiken regelmatig een huis in voor een een-op-eengesprek. Op die manier proberen ze een vertrouwensband te smeden met jongeren (soms ouderen) met problemen, want iemand weer het goede pad op brengen, gaat niet van de ene op de andere dag. Bij interventies is het gebruik van geweld, het verheffen van de stem of schelden overigens absoluut uit den boze, vertelt Izzy.
‘Door onze manier van kleden vallen we op en trekken we positieve aandacht. Mensen vragen dan waarom we dit doen,’ zegt de voorzitter trots. ‘Daarna kunnen we het gesprek aangaan en echte verandering teweegbrengen.’
Dit artikel verscheen in de februari 2020 editie van National Geographic Magazine.
