In de groene hooglanden van Chiapas, in het zuiden van Mexico, leeft een inheems Mayavolk dat een unieke vorm van katholicisme praktiseert. In San Juan Chamula, op zo’n tien kilometer van het populaire San Cristóbal de las Casas, lopen eeuwenoude tradities en hedendaagse elementen op wonderlijke wijze door elkaar. Het verrassendste element? Coca-Cola wordt er gezien als de heilige drank.
Een autonoom Mayavolk
Wie de weg naar San Juan Chamula volgt, merkt al snel dat dit geen gewoon dorp is. De vele frisdrankreclames langs de weg lijken op het eerste gezicht misplaatst in een gemeenschap die zich afzet tegen de moderne Mexicaanse samenleving.
Leestip: Oude Mayastad met 6500 bouwwerken ontdekt in Mexico
San Juan Chamula vormt het spirituele hart van de Tzotzil, een van de grootste inheemse bevolkingsgroepen in Chiapas, en directe afstammelingen van de Maya’s. De gemeenschap staat bekend om haar stevige opvattingen over zelfbestuur. In San Juan Chamula genieten de Tzotzil een unieke vorm van autonomie en de federale overheid heeft nauwelijks zeggenschap binnen de dorpsgrenzen.
Dat wil zeggen: de Tzotzil hebben niet alleen een eigen politiemacht en rechtssysteem, maar ook een eigen taal, tradities en religie.
Templo de San Juan
Het centrum van het dorp wordt gevormd door Plaza de la Paz, een groot marktplein met als belangrijkste bezienswaardigheid de witte Templo de San Juan, een voormalige missiepost uit de zestiende eeuw.
De gevel van de kerk is versierd met kleurrijke Mayasymboliek en bij de ingang staat een groot groen kruis dat de ceiba representeert: de heilige wereldboom van de Maya's.
Volgens een lokale legende hielp een mysterieuze zwarte sjamaan bij de bouw van de kerk door stenen op te roepen uit de omliggende bergen. Deze veranderden in schapen en vervolgens weer in stenen, en vormden zo uiteindelijk de muren van de kerk.
Toch wordt pas binnenin de kerk het werkelijk unieke karakter van deze gemeenschap zichtbaar. Het interieur is ontdaan van preekstoel en traditionele kerkbanken. Gelovigen zitten in plaats daarvan op de vloer, die is bedekt met een dikke laag dennennaalden en honderden brandende kaarsen. In de lucht hangt de geur van wierook en langs de muren staan vitrinekasten met heiligenbeelden. De beelden dragen een klein spiegeltje om boze geesten af te schrikken.
Geesten verdrijven met Coca-Cola
En dan zijn daar de flessen met cola, die samen met levende kippen, eieren en kaarsen worden meegenomen naar de kerk. De koolzuurrijke Coca-Cola fungeert volgens de Tzotzil als een reinigend middel – een moderne interpretatie van een oeroude zuiveringspraktijk. Tijdens rituelen gaan flessen rond om boeren op te wekken: op die manier worden kwade geesten en negatieve energieën uit het lichaam verdreven.
Leestip: De geheimen van Palenque: de opgraving van een verloren Mayastad
De meegebrachte kippen wacht een minder gunstig lot, maar ze worden niet zonder reden geofferd. Tijdens de rituelen vertellen gelovigen hun zorgen aan de kip, waardoor het dier volgens de Tzotzil-overtuiging een drager wordt van hun lijden. De sjamaan begeleidt het ritueel met woorden en gebaren. Zodra de kip sterft, verdwijnen ook de problemen.
Naast frisdrank worden ook alcoholische dranken – al dan niet lokaal gestookt – veelvuldig gebruikt in ceremoniële context. Volgens de Tzotzil kom je in een alcoholroes dichter bij de geestenwereld, en kun je op die manier contact leggen met overledenen of goddelijke krachten.
Culturele veerkracht
Voor buitenstaanders kunnen deze ceremonies bevreemdend of zelfs surrealistisch aanvoelen, maar binnen de gemeenschap zijn ze onderdeel van het dagelijks leven waarin lichaam, ziel en kosmos met elkaar verbonden zijn.
San Juan Chamula mag dan lijken op een folkloristisch openluchtmuseum, het is vooral een mooi voorbeeld van culturele veerkracht. De manier waarop de Tzotzil hun religie hebben aangepast, toont dat traditie en moderniteit niet per se hoeven te botsen. Zelfs een wereldwijd symbool van kapitalisme als Coca-Cola kan, onder de juiste omstandigheden, een spirituele betekenis krijgen.
Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!
