Oceanen stijgen over de hele wereld en veroorzaken gevaarlijke overstromingen. Waarom gebeurt dit, en wat kunnen we doen om het tij te keren?

Terwijl de mens broeikasgassen in de atmosfeer blijft uitstoten, hebben de oceanen het effect getemperd. De wereldzeeën hebben meer dan 90 procent van de warmte van deze gassen geabsorbeerd, maar dit eist zijn tol van onze oceanen: 2018 was een nieuw record voor oceaanopwarming.

Veel mensen zien de opwarming van de aarde en klimaatverandering als synoniemen, maar wetenschappers geven de voorkeur aan 'klimaatverandering' wanneer ze de complexe verschuivingen beschrijven die nu het weer en het klimaatsysteem van onze planeet beïnvloeden.

De stijging van de zeespiegel is een van deze gevolgen van de klimaatverandering. De gemiddelde zeespiegel is sinds 1880 meer dan 23 cm gestegen, waarvan ongeveer 8 cm in de laatste 25 jaar. Elk jaar stijgt de zee met nog eens 3,2 mm.

De verandering van de zeespiegel heeft te maken met drie primaire factoren, die alle drie worden veroorzaakt door de huidige wereldwijde klimaatverandering:

  • Thermische uitzetting: als water opwarmt, zet het uit. Ongeveer de helft van de zeespiegelstijging in de afgelopen 25 jaar is toe te schrijven aan het feit dat warmere oceanen gewoon meer ruimte innemen.
  • Smeltende gletsjers: grote ijsformaties zoals berggletsjers smelten natuurlijk elke zomer een beetje. In de winter is sneeuw, hoofdzakelijk afkomstig van verdampt zeewater, meestal voldoende om het smelten te compenseren. De laatste tijd hebben de aanhoudend hogere temperaturen als gevolg van de opwarming van de aarde echter geleid tot meer smeltwater dan gemiddeld in de zomer en tot een afname van de sneeuwval als gevolg van latere winters en vroegere lentes. Daardoor ontstaat een gebrek aan evenwicht tussen de afvloeiing en de verdamping van de oceanen, waardoor de zeespiegel stijgt.
  • Verlies van de ijskappen van Groenland en Antarctica: net als de gletsjers in de bergen doet de toegenomen warmte de enorme ijskappen die Groenland en Antarctica bedekken, sneller smelten. Wetenschappers denken ook dat smeltwater van boven en zeewater van beneden onder de Groenlandse ijskappen sijpelt, waardoor ijsstromen gladder worden en sneller in zee stromen. Terwijl het smelten op West-Antarctica de aandacht van de wetenschappers heeft getrokken, vooral door de breuk in de Larsen C-ijsplaat in 2017, vertonen de gletsjers op Oost-Antarctica ook tekenen van destabilisatie.

Gevolgen

Wanneer de zeespiegel zo snel stijgt als tot nu toe het geval is geweest, kan zelfs een kleine stijging verwoestende gevolgen hebben voor kusthabitats verder landinwaarts. Het kan zorgen voor destructieve erosie, overstroming van wetlands, verontreiniging van watervoerende lagen en landbouwgrond met zout, en verloren habitat voor vissen, vogels en planten.

De hogere zeespiegel valt samen met gevaarlijkere orkanen en tyfonen die langzamer bewegen en meer regen laten vallen, wat bijdraagt tot krachtiger stormvloeden die alles op hun weg kunnen wegvagen. Uit een studie is gebleken dat tussen 1963 en 2012 bijna de helft van alle sterfgevallen als gevolg van Atlantische orkanen werd veroorzaakt door stormvloeden.

Nu al dwingen overstromingen in laaggelegen kustgebieden mensen naar hoger gelegen gebieden te migreren, en miljoenen anderen zijn kwetsbaar voor overstromingsrisico's en andere gevolgen van de klimaatverandering. Als het waterpeil aan de kust stijgt, komen basisdiensten zoals internettoegang in gevaar, aangezien een groot deel van de onderliggende communicatie-infrastructuur op het pad van de stijgende zeeën ligt.

Aanpassen aan de dreiging

Met het oog op deze risico's zijn veel kuststeden al bezig met het plannen van aanpassingsmaatregelen om het hoofd te kunnen bieden aan de langetermijnvooruitzichten van een hogere zeespiegel, vaak tegen aanzienlijke kosten. Er worden zeeweringen gebouwd, wegen worden heringericht en er worden mangroves of andere vegetatie aangeplant om het water te absorberen.

In Jakarta is een project van 40 miljard dollar gepland om de stad te beschermen met een 80 meter hoge zeewering. Rotterdam, de thuisbasis van het Global Center on Adaptation, heeft een model geleverd voor andere steden die overstromingen en landverlies willen bestrijden. De Nederlandse stad heeft barrières gebouwd, drainage aangelegd en innovatieve architectonische voorzieningen aangebracht, zoals een 'waterplein' met tijdelijke vijvers.

Natuurlijk kunnen gemeenschappen die kwetsbaar zijn voor de stijgende zeeën het tij maar tot op zekere hoogte keren. Op de Marshalleilanden, waar de stijgende zeespiegel de bewoners dwingt te kiezen tussen verhuizen of het land ophogen, zullen ze hulp van andere landen nodig hebben als ze voor de dure laatste optie kiezen.

Twee vissers vader en zoon glijden in een houten uitleggerkano over een ondiep koraalrif in de luwte van een eilandje in de Kimbe Bay bij PapoeaNieuwGuinea De Kimbe Bay is een diep bassin met onderzeese bergen die worden bekroond door koraalatollen en omringd door gezonde barrireriffen De regio maakt deel uit van de Koraaldriehoek een groot gebied in de Stille Oceaan dat bekendstaat als hotspot van mariene biodiversiteit

Hoe hoog zal het gaan?

Volgens de meeste voorspellingen zal de opwarming van de aarde aanhouden en waarschijnlijk nog versnellen, waardoor de oceanen zullen blijven stijgen. Dat betekent dat honderden kuststeden te maken zullen krijgen met overstromingen. Maar voorspellen hoeveel en hoe snel de zeeën zullen stijgen, blijft een vraag waarvan nog steeds het antwoord wordt gezocht.

Volgens het meest recente speciale rapport van de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering zullen de oceanen tegen 2100 naar verwachting tussen 26 en 77 centimeter zijn gestegen bij een temperatuurstijging van 1,5 °C. Dat is genoeg om veel steden langs de oostkust van de VS ernstig te treffen. Een andere analyse op basis van gegevens van de NASA en Europa neigt naar de hogere kant van die marge en voorspelt een stijging van 65 centimeter tegen het einde van deze eeuw als het huidige tempo wordt aangehouden.

Als al het ijs dat zich momenteel op aarde in de vorm van gletsjers en ijskappen bevindt zou smelten, zou het zeeniveau met 66 meter stijgen. Daardoor zouden volledige staten en zelfs sommige landen onder de golven kunnen verdwijnen, van Florida tot Bangladesh. Dat is geen scenario dat wetenschappers waarschijnlijk achten, en het zou waarschijnlijk vele eeuwen duren, maar het zou uiteindelijk kunnen gebeuren als de wereld ongebreideld fossiele brandstoffen blijft verbranden.

Als je meer wilt weten over onze planeet, het milieu en natuurbehoud, mis dan 'One Strange Rock'

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com