Het Mangrove-biosfeerreservaat van Can Gio in Vietnam wordt ook wel de ‘groene longen’ van de geïndustrialiseerde agglomeratie van Ho Chi Minhstad genoemd. Dichte mangrovebossen verrijken met hun wortelstelsel het brakke water van de riviertjes die door dit gebied slingeren. Een zoom van palmbomen wijst de weg naar een zandstrand. Je vindt hier ook wetlands, moddervlakten en zoutwatermoerassen, die toevluchtsoorden voor meer dan tweehonderd wilde diersoorten vormen.
Het park, dat door de UNESCO tot biosfeerreservaat is uitgeroepen, trekt toeristen uit de hele wereld aan, die hier komen voor de weelderige mangrovebossen, de zeevogels en de duizenden wilde makaken die zich maar al te graag door de bezoekers laten voeren. De wilde makaken verzamelen zich op het ‘Apeneiland’, waar ze bij toeristen bedelen om cola en snacks, in de bomen klimmen en hun jongen ronddragen.
Maar er zijn ook apen die broekjes, jurken en overalls aanhebben. Deze dieren slingeren niet in de bomen en lopen evenmin over het strand; ze worden door vreemdelingen op betonnen bankjes in een omheind terrein vastgehouden.
Deze apen vlooien elkaar niet in alle rust, maar moeten koorddansen, op fietsjes rijden en over vlammen springen.
Deze apen trekken zich ’s avonds niet terug in het bos. Ze houden hun bewakers in de gaten, die met korte koorden of rietjes zijn uitgerust en de dieren laten weten wanneer hun optreden voorbij is.
Dit is een circus – in het midden van een natuurreservaat.
Natuurkenners en dierenactivisten hebben dit soort praktijken al geruime tijd veroordeeld. Om een aapje te trainen, wordt het dier doorgaans kort na de geboorte bij de moeder weggehaald en onderworpen aan een regime van isolatie en misbruik tijdens het trainingsproces. Het leren van trucjes gaat vaak gepaard met slaag of andere straffen wanneer de apen niet gehoorzamen.
‘Met dit soort optredens maak je onze kinderen duidelijk dat wilde dieren er zijn voor ons vermaak, dat je ze kunt aankleden, ze kunt dwingen onnatuurlijke trucjes op te voeren en ze kunt uitlachen, zonder rekening te houden met hun welzijn,’ aldus een verklaring van de in Hongkong gevestigde dierenwelzijnsorganisatie Animals Asia.
‘Voor zover ik weet, is dit het enige circus binnen een nationaal reservaat, dat normaliter wordt geassocieerd met natuurbehoud en de bescherming van wilde soorten,’ zegt Dave Neale van Animals Asia.
De aanwezigheid van een circus in Can Gio is des te verrassender omdat deze plek door de UNESCO werd uitverkozen, iets wat de meeste mensen associëren met natuurbehoud.
De UNESCO, de organisatie van de Verenigde Naties die zich richt op scholing, wetenschap en cultuur, streeft in de hele wereld naar het behoud van natuurlijke (en culturele) schatten van ‘universele waarde’. Een van de manieren waarop de organisatie dat doet, is het toewijzen van biosfeerreservaten, zoals dat van Can Gio, waar een ‘uitgebalanceerde relatie tussen mens en biosfeer bestaat’. In deze reservaten worden de bewoners geacht zich te houden aan bepaalde principes, waaronder het ‘gepast bijdragen aan het behoud van de natuur (...) en aan wetenschappelijke inzicht’ en het zorgdragen voor een ‘redelijk’ gebruik van de natuurlijke hulpbronnen, waaronder ook de in het gebied levende wilde dieren.
Het afgelopen jaar ging Neale op onderzoek uit, nadat hij door medestanders op het bestaan van het circus was gewezen. Hij stelt dat circussen met optredens van wilde dieren indruisen tegen de geest en verklaarde doelstellingen van de UNESCO-biosfeerreservaten.
Animals Asia bracht deze maand een video over het circus uit en roept de UNESCO op om in te grijpen.
In de video voert een verzorger een aapje aan een halsband mee. De aap grijpt de halsband vast om niet te worden gewurgd. In een andere opname is een aapje te zien dat zich naar een muur heeft gekeerd en op zijn pootje kauwt, een type gedrag dat aantoont dat het diertje doodongelukkig is. ‘Het dier is in een zeer ernstige psychische toestand terechtgekomen,’ zegt Neale.
GEEN ACTIE VAN HET PARK, NOCH VAN DE UNESCO
Na het bezoek van Neale nam Animals Asia contact op met het reservaat om de grote bezorgdheid van de organisatie uit te drukken. In een reactie ontkende het park dat de dieren werden mishandeld.
‘Met deze optredens laten we het publiek zien dat zij de natuur en de dieren moeten respecteren en dat dieren vriendelijk zijn tegenover mensen,’ zo luidde de reactie volgens een persverklaring van Animals Asia. In de reactie stond verder dat de dieren goed werden verzorgd en nooit werden mishandeld. Het management van het park wilde tegenover National Geographic geen commentaar geven.
Animals Asia nam ook contact op met de UNESCO. De afdeling Vietnam van de organisatie noemde het circus een ‘schending van de bio-ethiek en eco-ethiek’ en meenden dat het gesloten zou moeten worden.
‘Het gebruik van dieren in circusacts, met optredens die gepaard gaan met fysiek en mentaal misbruik, zou nergens mogen voorkomen (...), vooral niet in een biosfeer die door de UNESCO is geaccrediteerd,’ schreef de afdeling Vietnam van de UNESCO aan Animals Asia. Neale zei dat Animals Asia ook contact had opgenomen met het hoofdkantoor van de UNESCO, maar geen reactie hadden gekregen.
Toen National Geographic het hoofdkwartier van de UNESCO om commentaar vroeg, antwoordde de secretaris van het Mens en Biosfeer-programma, dat toeziet op de toewijzing van biosfeerreservaten, slechts dat zijn kantoor de zaak aan de afdeling Vietnam van de UNESCO zou doorgeven – dus aan de afdeling die vorig jaar al door Animals Asia was gewaarschuwd.
Tot op heden is er geen actie ondernomen.
