Wetenschappers hebben een nieuwe, bijzondere slakkensoort gevonden: het diertje spuugt slijm, leeft op scheepswrakken en kan een obstakel blijken voor het herstel van het koraalrif.

Zijn ontdekkers noemen het diertje de ‘Vandy snail’ (Vandyslak), een verbastering van de naam van de enige plek waar hij ooit werd aangetroffen: op de romp van de USNS Vandenberg, een schip dat in 2009 met opzet werd afgezonken om een kunstmatig koraalrif te creëren voor de Amerikaanse eilandengroep Florida Keys.

Maar de slak blijkt nogal ver van huis. In een nieuw artikel in het tijdschrift Peer J wordt gesteld dat deze recent ontdekte soort, een type wormslak, afkomstig is uit de Grote Oceaan, waar hij eerder onopgemerkt bleef.

Samen met andere uitheemse ongewervelden, zoals het oranje buiskoraal en de grote honingraatoester, koloniseert de Vandyslak nu de kunstmatige riffen bij Florida, die zijn bedoeld om de echte riffen te ontlasten. Waarschijnlijk trekken deze dieren naar de nepriffen omdat die onbewoond zijn. Daardoor zijn er niet alleen minder concurrenten, maar ook minder roofdieren.

Noem het maar een slak

Wormslakken zien er anders uit en gedragen zich ook anders dan de meeste slakken.

“Als verzamelaar van slakkenhuizen zou je niet snel het huis van een wormslak oprapen of zelfs maar als slakkenhuis herkennen”, aldus onderzoeksleider Rüdiger Bieler, curator van de afdeling ongewervelden van het Field Museum in Chicago.

Het omhulsel van de wormslak, dat in kleur kan variëren van helder oranje en geel tot grijs, heeft niet de gestructureerde spiraalvorm die de meeste slakkenhuizen hebben. Ze lijken eerder op wormen: uitgerekt en buisvormig.

En terwijl de meeste slakken zich - weliswaar langzaam - voortbewegen, metselen wormslakken zich vast aan een hard oppervlak en blijven daar hun hele leven.

De meeste slakken produceren een slijmspoor om overheen te glijden, maar de onbeweeglijke wormslakken gebruiken hun slijm om te jagen. Uit een extra paar tentakels onderaan hun lichaam spugen ze een slijmerig web waarin micro-organismen vast komen te zitten. Daarna filteren ze hun voedsel, net als baleinwalvissen, door het slijmweb terug hun mond in te trekken en het voedsel te zeven door draden op hun tong.

Invasie van de wormslakken

Om achter de oorsprong van de Vandyslak te komen, bestudeerde het onderzoeksteam allerlei soorten in museumcollecties en voerden ze DNA-onderzoek uit.

“Ze hebben hun huiswerk gedaan en aangetoond dat dit geen inheemse soort is,” stelt José Leal. Hij is wetenschappelijk directeur en curator van het Bailey-Matthews National Shell Museum in Florida, en was niet betrokken bij het nieuwe onderzoek.

Dus hoe belandde het diertje in Florida? Bieler legt uit dat wormslakken mee kunnen ‘liften’ door zich vast te zetten op scheepsrompen of zich te verstoppen in ballasttanks. Volgroeide wormslakken blijven waar ze zijn, maar jonge exemplaren kunnen naar nieuwe locaties kruipen om zich daar te vestigen. Jonge slakjes kunnen ook meegenomen worden door stromingen in het water.

Hoewel alle soorten indringers in principe reden tot bezorgdheid kunnen zijn, lijkt de komst van de Vandyslak echt slecht nieuws.

Wormslakken kunnen koraal infecteren, waardoor het minder snel groeit en de overlevingskansen afnemen. Het slijmweb van de slakken bevat verschillende bioactieve bestanddelen, waardoor ze niet worden opgegeten door vissen. Ze kunnen ook dragers zijn van parasitaire wormen die een gevaar vormen voor de onechte karetschildpad die met uitsterven wordt bedreigd.

Overal ter wereld hebben koraalriffen te lijden onder stijgende temperaturen en steeds zuurder wordend zeewater. Uitheemse indringers vormen dus nog eens een extra probleem.

Rompmonitor

Het doel van de kunstmatige scheepswrakriffen in Florida is om de plaatselijke duikers en vissers weg te lokken van de natuurlijke riffen, ter bescherming van het kwetsbare ecosysteem van het koraal.

Maar het is niet duidelijk of de voordelen opwegen tegen de mogelijke nadelen, aldus Leal. “De wrakken kunnen als opstapje dienen voor de vestiging van uitheemse soorten”.

Voorlopig zijn Bieler en zijn team van plan om de gezonken schepen te gebruiken als onderzoekstations voor nieuwe, mogelijk schadelijke nieuwkomers.

“Kunstmatige riffen zijn een prima plek om indringende exoten te betrappen,” stelt hij. “In 2014 vond ik tijdens twee duiken in veertig minuten in totaal drie wormslakken. Anderhalf jaar later ging ik weer, en zat het schip helemaal onder.”