Het lijdt geen twijfel dat mensen van seks genieten. Uit meerdere studies bij knaagdieren blijkt dat dit ook geldt voor andere zoogdieren, maar hoe zit het met de rest van het dierenrijk?

Nieuw onderzoek wijst erop dat de ejaculatie ook bij mannelijke fruitvliegjes mogelijk een aangename ervaring is.

In de nieuwe studie wordt gesteld dat seksueel genot ook voorkomt bij “eenvoudige diersoorten, niet alleen bij zoogdieren, zoals tot nu toe werd aangenomen,” zegt onderzoeksleider Galit Shohat-Ophir, neurowetenschapper aan de Bar-Ilan Universiteit in Israël.

Maar toe nu toe was onduidelijk welk onderdeel van het paargedrag ze nu precies aangenaam vonden: het langdurige baltsritueel, de feromonen die door het vrouwtje worden afgescheiden of de copulatie zelf.

Rosse buurt

Om dat nader uit te zoeken, creëerden Shohat-Ophir en collega’s van haar eigen universiteit en van de Janelia Research Campus in Virginia met behulp van gentechnologie mannelijke fruitvliegjes met in hun achterlijf een specifieke groep zenuwcellen of neuronen die door rood licht kunnen worden geactiveerd. De neuronen produceren de proteïne corazonine, die het ejaculatieproces op gang brengt.

Het team plaatste de genetisch gemodificeerde vliegjes in een container met aan één zijde een rood lampje. De meeste vliegjes gingen meteen op het rode licht af, waar de neuronen in hun achterlijf werden geactiveerd en ze tot ejaculatie kwamen.

“De voorkeur voor die buurt was heel direct,” zegt Shohat-Ophir. “Sommige vliegjes bleven er hangen.”

Bij een ander experiment bestudeerden de onderzoekers de hersenen van de gemodificeerde insecten. Nadat hun corazonine-neuronen gedurende enkele dagen herhaaldelijk waren gestimuleerd, leken de vliegjes hoge waarden van een proteïne genaamd ‘neuropeptide-F’ te produceren, waarvan de spiegel in bevredigende situaties toeneemt, zoals bij het eten van suiker.

Een andere aanwijzing dat fruitvliegjes van seks genieten, was hun reactie op alcohol, zo bleek uit eerder onderzoek van Shohat-Ophir: mannetjesvliegen die seks tekort kwamen, dronken liever vloeistof met daarin alcohol dan niet-alcoholische drank, vermoedelijk als een alternatieve vorm van bevrediging. Maar wanneer ze copuleerden of hun corazonine-neuronen werden geactiveerd, meden ze de alcohol.

In het algemeen denkt Shohat-Ophir dat de ejaculatie voor de vliegjes waarschijnlijk een genotservaring is: elk gevoel dat het paargedrag van een dier stimuleert, wordt door de evolutie beloond.

Seks en drugs

David Anderson, neurobioloog aan het California Institute of Technology, is het met deze interpretatie eens. “Het paren is voor elke soort zeer belangrijk om te overleven, dus alle mechanismen waarmee de paring in het gedrag wordt verankerd, worden gedurende de evolutie beloond met positieve selectie.”

Maar hij is er niet van overtuigd dat de fruitvliegjes de ejaculatie op zichzelf als bevredigend ervaren. Zo zijn er in de hersenen nog andere corazonine-neuronen, die waarschijnlijk niets met seks te maken hebben.

Ook deze hersenneuronen kunnen door rood licht worden geactiveerd en zouden zo hun eigen rol in het beloningssysteem van het brein kunnen spelen, aldus Anderson, die niet bij het nieuwe onderzoek betrokken was.

Volgens hem heeft het team niet genoeg gedaan om er zeker van te zijn dat het beloningseffect tijdens de experimenten ook inderdaad werd veroorzaakt door de neuronen in het achterlijf van de vliegjes.

Maar beide experts zijn het erover eens dat dit soort onderzoek meer kan opleveren dan alleen een beter inzicht in het seksleven van insecten, bijvoorbeeld op het gebied van fundamentele neurofysiologie of verslaving.

Cocaïne en heroïne werken verslavend omdat ze invloed uitoefenen op de beloningscentra in de hersenen, die tijdens de evolutie zijn ontwikkeld om dieren aan te zetten tot gedrag dat noodzakelijk is om te overleven, waaronder de voortplanting, aldus Anderson.

Als we niet begrijpen hoe dat soort mechanismen in de hersenen van “een eenvoudig organisme als het fruitvliegje” werken, zo vraagt hij zich af, “hoe zullen we ze dan ooit begrijpen in zulke complexe wezens als de mens?”