Soms lijkt het wel of er iemand in de volières van het Umgeni River Bird Park stemoefeningen doet. Een operaster? Nee, het is Molly, een blauwvoorhoofd-amazone die bij haar vroegere baasje toonladders leerde zingen. In deze dierentuin in de Zuid-Afrikaanse stad Durban, die tegelijkertijd functioneert als fokstation, worden papegaaien opgevangen.
Veel eigenaren verkijken zich op de verzorging van de grote, veeleisende vogels en doen hun huisdier daarom van de hand. Papegaaien zijn lawaaiige, enigszins onbehouwen dieren die soms verstandelijk niet onderdoen voor een kind van drie. Sommige worden wel tachtig jaar oud. Toch kunnen veel mensen onmogelijk de verleiding weerstaan om zo’n vogel in huis te nemen.
Ecoloog en natuurbeschermer Stuart Marsden omschrijft papegaaien als “de mensen van de dierenwereld”. Het zijn vriendelijke en intelligente dieren die een sterke, betekenisvolle band met hun baasje kunnen opbouwen. Papegaaien zijn wereldwijd geliefd als huisdier, niet in de laatste plaats omdat ze ons proberen na te praten. Maar die populariteit schaadt soms de soort als geheel.
Hoewel er over de hele wereld succesvolle fokprogramma’s zijn, worden veel papegaaien uit de natuur geroofd. Dezelfde benden die rijk worden met de illegale handel in olifanten en neushoorns, hebben nu ook papegaaien aan hun repertoire toegevoegd; een zwarte kaketoe kan op de zwarte markt 25.000 euro opleveren. De illegale papegaaienhandel floreert voornamelijk in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, waar de wetgeving niet altijd streng genoeg is en de handhaving gebrekkig.
“Wie in de VS een papegaai koopt, weet voor 99 procent zeker dat hij een gefokt exemplaar krijgt”, zegt Donald Brightsmith, zoöloog aan de Texas A&M University, die zich bezighoudt met de ara’s in Peru. “Maar in Peru, Costa Rica of Mexico heb je 99 procent zeker te maken met een uit de natuur geroofde vogel.”
Niet alleen de grote vraag naar huisdieren, maar ook ontbossing en habitatverlies leiden ertoe dat de papegaai inmiddels een bedreigde status heeft. Van de ruwweg 350 papegaaiensoorten staan er slechts vier niet op de lijst van Cites (Convention on International Trade in Endangered Species).
De grijze roodstaartpapegaai is de beste prater en is daardoor het gewildst als huisdier. Volgens Cites zijn er de afgelopen veertig jaar minstens 1,3 miljoen grijze roodstaarten legaal geëxporteerd uit de achttien landen waar ze van nature voorkomen. Honderdduizenden vogels zijn omgekomen bij transport of geroofd uit de regenwouden van West- en Centraal-Afrika.
Het centrum van de handel is Zuid-Afrika, dat meer grijze roodstaarten exporteert dan welk ander land ook. Vroeger gingen de meeste naar de VS en Europa, maar die afzetmarkten droogden op door vogelgriep en wetgeving die de handel in vogels beperkt. Tegenwoordig biedt het Midden-Oosten een alternatief: in 2016 werden er vanuit Zuid-Afrika duizenden grijze roodstaarten naar die regio verscheept.
Deze tekst bevat enkele fragmenten uit de oorspronkelijke reportage. Het hele verhaal is te lezen in het juninummer van National Geographic Magazine. Volg ook het jaar van de vogel!
