Haarsterren bestaan al tweehonderd miljoen jaar op aarde en doen denken aan vreemde wezens uit de wereld van Jules Verne. Nu lijken ze de nieuwe heersers van de koraalriffen te worden, want ze gedijen in de opwarmende zeeën als gevolg van de klimaatverandering zeer goed, terwijl hun directe concurrenten, waaronder koralen, het steeds zwaarder krijgen.
Angela Stevenson van de University of British Columbia doet al ruim tien jaar onderzoek naar crinoidea, de groep dieren waartoe haarsterren en zeelelies behoren. Ze is momenteel gestationeerd in de provincie Negros Oriental op de Filipijnen, waar haar team de weelderige populatie haarsterren bestudeert die op de koraalriffen voor de kust gedijt.
De wetenschappers bestuderen acht soorten haarsterren in ondiepe en diepere gedeelten van het rif, waarbij ze onderzoek doen naar de relaties die deze dieren hebben met de minuscule garnaaltjes, krabben en zeeslakken die op haarsterren leven en naar de vraag hoe snel de tentakels van haarsterren weer aangroeien als ze worden afgehakt.
Ontelbare tentakels
Inderdaad: de armen van haarsterren groeien weer aan en dat lijken ze zonder beperking te kunnen doen, zolang ze in zeewater zijn ondergedompeld. Sommige crinoidea kunnen wel 150 armen ontwikkelen; als eentje daarvan wordt afgehakt, groeit er – langzaam – weer een nieuwe arm aan, in een tempo van een millimeter per dag, zo blijkt uit experimenten in het veldlaboratorium van Stevenson.
Haarsterren worden vooral door vissen gegeten, maar ook kleine diertjes die op de haarsterren leven, zijn echte smulpapen en nemen af en toe een hap uit hun gastheer. Volgens Stevenson doen de meeste van deze diertjes geen enkele moeite om naar voedsel te zoeken – ze wachten gewoon totdat ‘hun’ haarster met zijn kleverige, klittenbandachtige tentakels voedseldeeltjes uit het zeewater heeft gefilterd en opgegeten, waarna ze zich tegoed doen aan de daaruit voortkomende uitwerpselen.
Dat haarsterren hun tentakels weer kunnen laten aangroeien, is mogelijk een van de redenen waarom deze dieren al tweehonderd miljoen jaar met veel succes op aarde gedijen, aldus Stevenson.
“We weten niet zeker hoe oud ze kunnen worden, maar ik denk dat deze dieren zo’n beetje onsterfelijk zijn. Zolang een deel van hun centrodorsale schijf – waar alle tentakels straalvormig uitgroeien – nog intact is, kunnen ze weer hun volle omvang bereiken,” zegt ze.
Anderen zijn daar niet van overtuigd. Tomasz Baumiller, expert in crinoidea aan de University of Michigan, zegt dat hij niet weet of er een limiet is aan de totale hoeveelheid tentakels die een haarster opnieuw kan laten aangroeien. Maar dat betekent nog niet dat het dier onsterfelijk is.
“Sommige delen van de anatomie van haarsterren kunnen niet opnieuw aangroeien – de centrodorsale schijf waarin zich het zenuwstelsel en andere systemen bevinden, mag niet worden aangetast. Dus dat lichaamsdeel kan verouderen,” zegt Baumiller. Uit zijn werk komt naar voren dat deze dieren zeer oud kunnen worden, maar hij weet niet of ze ook aan ouderdom overlijden.
Warm bad
Deze ongelooflijke, regeneratieve wezens lijken ook heel goed om te kunnen gaan met de opwarming van de wereldzeeën.
“We weten dat sommige soorten het goed doen bij warmere watertemperaturen,” zegt Stevenson. “Als we de temperatuur verhogen, groeien hun tentakels sneller aan,” zegt ze, verwijzend naar experimenten waarbij de watertemperatuur in het lab met twee graden Celsius werd verhoogd. Stevenson denkt dat een warmere zee ook schadelijk kan zijn voor roofdieren die zich normaliter met jonge haarsterren voeden, zodat meer haarsterren tot volle wasdom kunnen komen.
Intussen stijgt de temperatuur van de wereldzeeën gestaag: volgens het kwartaalrapport (januari tot maart) over klimaatverandering van de NOAA, State of the Climate: Global Climate Report, was de warmte-inhoud van de wereldzeeën in deze periode de hoogste sinds 1955, toen de NOAA met deze metingen begon. Verwacht wordt dat deze trend niet zal omkeren.
Maar in een wereld van opwarmende zeeën zwemmen haarsterren vrolijk door. Zelfs als koraalpoliepen door een sterke stijging van de watertemperaturen zouden afsterven, zouden haarsterren het nog steeds prima doen, aldus Stevenson.
“Ik denk niet dat het afsterven van koralen de populaties van haarsterren zal beïnvloeden,” zegt zij. “Het enige wat ze eigenlijk nodig hebben, is een zeestroming die hun voedsel aanvoert en een ondergrond (van wat dan ook) waarop ze kunnen liggen.”
Volgens Baumiller zijn er niet genoeg gegevens over haarsterren op verschillende plekken in de wereld om zo’n conclusie te trekken. Ook zou het afsterven van koralen volgens hem zeker invloed hebben op de haarsterren die op die koralen leven. “De hoogste diversiteit aan haarsterren vind je op koraalriffen. Dus als die riffen er niet meer zijn, verdwijnen ook de meeste haarsterren,” zegt hij.
Ga op expeditie om haarsterren te bestuderen, op Open Explorer, een online-gemeenschap voor wetenschap en onderzoek.
Lees ook: ‘Als we zo doorgaan zijn alle koraalriffen over 30 jaar verdwenen’
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
