In de wateren van de westelijke Stille Oceaan drijven vreemde stukjes zeewier rond die doen denken aan ‘groene druiven’. Maar wie goed kijkt, ziet op het zeewier perfect gecamoufleerde zeeslakjes zitten.
Tientallen jaren werden deze ongelooflijk knappe nabootsingen als één soort beschouwd. Maar door nieuw onderzoek is die veronderstelling nu verworpen. Niet alleen zijn deze zeeslakjes in genetisch opzicht veel diverser dan werd gedacht, ook bestaan ze in werkelijkheid uit maar liefst vijf verschillende soorten.
De nieuwe soorten, die onlangs werden beschreven in het tijdschrift Zoologica Scripta, zijn verbluffende voorbeelden van ‘mimicry’, een strategie die niet erg gebruikelijk is bij zeeslakken. Slakken die zich voordoen als andere levende wezens, bootsen doorgaans dieren na, terwijl sommige tijdens hun evolutie bonte kleuren hebben ontwikkeld om roofdieren af te schrikken. Maar waarschijnlijk is geen slakje zó onzichtbaar – of zó groen en lijkend op een zeewierblaadje – als deze meester-vermommers.
“Dit zou weleens het mooiste voorbeeld kunnen zijn van een dier dat zich vermomt als plant,” aldus bioloog Nicholas Paul, een expert op het gebied van zeewier en algen aan de Australische University of the Sunshine Coast, in een e-mail. Hij was niet betrokken bij het nieuwe onderzoek.
'Groene druiven'
De nieuwe soorten voeden zich uitsluitend met een zeewiergeslacht genaamd Caulerpa en komen in de hele Stille Oceaan voor, onder andere in de zeeën rond Maleisië, Australië, Guam en de Filipijnen. De kaviaarvormige bolletjes van dit zeewier worden door de mens als delicatesse beschouwd, maar er zijn maar weinig zeedieren die de groene bolletjes durven te eten, waardoor de plant zich overal ongestoord kan vermeerderen. Door de wereldwijde handel in aquariumplanten en -dieren komen deze wieren inmiddels overal voor, van het Middellandse-Zeegebied tot de wateren rond Japan.
Maar sommige zeeslakjes – en vooral deze pas ontdekte zeewier-nabootsers – eten wel Caulerpa. Ze snuiven het aroma van het zeewier op door al ‘dansend’ in het water op het wier te steunen. “Vaak brengt de habitat of het voedsel de metamorfose [van slakkenlarven] tot volgroeide exemplaren op gang,” zegt Patrick Krug, zeebioloog aan de California State University in Los Angeles en hoofdauteur van de nieuwe studie. “Het gaat vermoedelijk om een chemische afhankelijkheid.”
Wanneer de zeeslakjes zich eenmaal op het zeewier hebben vastgezet, kauwen ze gaatjes in de groene bolletjes en zuigen die uit, als dorstige kinderen die pakjes jus d’orange leegslurpen. Roofdieren in de buurt merken daar helemaal niets van: de gewelfde ruggen van de slakjes lijken zelf bezaaid te zijn met ‘groene druiven’. Om hun vermomming compleet te maken slaan de slakken het groene pigment van het zeewier op in hun huid. (Lees meer over groene zeeslakken die op zonne-energie leven.)
Niet één maar vijf
Tientallen jaren stonden deze zeewier-nabootsers bekend onder één soortnaam: Stiliger smaragdinus. Maar in 2015 begon zeebiologe Leena Wong van de Universiti Putra Malaysia te vermoeden dat de soort veelzijdiger was. Destijds deed zij onderzoek naar een andere slakkensoort die zich met Caulerpa-zeewier voedt, dus verzamelde ze geregeld emmers vol van dit zeewier uit de ‘Blue Lagoon’ van Maleisië. Daar zag ze de hongerige groene slakjes tegen de wanden van haar zoutwatertanks opkruipen. Na verloop van tijd dacht Wong dat ze met twee verschillende soorten te maken had – maar dat werd aanvankelijk niet serieus genomen.
“Ik schreef erover aan een bekende wetenschapper en vroeg om een deskundig oordeel (...), maar ik kreeg te horen dat het in beide gevallen om S. smaragdinusging,” schreef Wong in een e-mail. “Ik was niet overtuigd.”
Wongs collega stelde haar voor aan Krug, waarna het duo begon samen te werken door foto’s en exemplaren uit te wisselen. Het verzamelen van de slakjes in het wild was geen eenvoudige opgave, maar ze hadden een eenvoudige truc: “Ik verzamelde gewoon wat zeewier en was dan blij verrast wanneer een stapeltje begon weg te lopen,” zegt Krug.
Het team bestudeerde de slakjes nauwgezet, bewaarde museumexemplaren, ontleedde ze en sequentieerde het DNA van de diertjes. Uit hun onderzoek bleek dat geen van deze zeeslakjes tot het geslacht Stiliger behoorde, ook niet Stiliger smaragdinus. In werkelijkheid bestond S. smaragdinusuit maar liefst vijf soorten. Het team van Krug en Wong bedacht een nieuwe naam voor het hele geslacht: Sacoproteus, naar Proteus, de Griekse zeegod die elke gedaante kon aannemen.
Vier van de vijf Sacoproteus-zeeslakjes camoufleren zich als zeewier, en sommige bootsen specifieke zeewiersoorten na. Bovendien beschikt elke soort over een stel unieke tandjes om een specifieke soort ‘groene druiven’ te kunnen doorboren. “Net als bij een officieel diner hebben deze slakjes elk een specifiek soort mes naast hun bord liggen, eentje voor elk type gerecht,” aldus Paul.
Nu de diversiteit van de slakkensoorten aan het licht is gekomen, gaat het werk verder. Zo denkt Krug dat ze nog meer slakachtige meesterspionnen zullen ontdekken.
Volgens hem zijn van deze zeeslakjes tot nu toe weinig exemplaren verzameld en is er amper onderzoek naar gedaan, vooral naar de “slakjes die erg lastig zijn om te spotten.”
Lees ook: Mysterieuze zeeslak op zonne-energie wordt steeds zeldzamer
Lees ook: Meesters in vermommen: wonderbaarlijke camouflage van insecten
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
