Luister eens ‘s nachts naar de geluiden van wilde dieren, als je op Halloween eens lekker wilt griezelen.
Door de rode vos (Vulpes vulpes) krijg je het idee dat Jack the Ripper de straten onveilig maakt. De roep van deze wilde stadsbewoner lijkt soms eng veel op het schreeuwen van mensen.
“Het komt wel eens voor dat iemand denkt dat het geluid afkomstig is van iemand die wordt aangevallen, en dat diegene dan de politie belt,” vertelt Stephen Harris, die als bioloog werkt bij de Engelse University of Bristol.
In een onderzoek naar vossen die in de stad Bristol leven, beschreef Harris twee doordringende geluiden die vossen maken, meestal tijdens het paarseizoen in de winter.
Mannetjes laten een korte en explosieve ‘krijs’ horen als waarschuwing aan rivalen, ontdekte hij. Een ‘gil’ is een complexer en interactiever geluid, dat door dieren van beide seksen wordt gemaakt, maar vooral door vrouwtjes die mannetjes willen lokken.
“De geluiden horen vooral in de winter bij de nachtelijke stad,” stelt Harris. Dat is niet alleen omdat vossen in de periode meer geluid maken. “Door de koude lucht en het gebrek aan vegetatie draagt het geluid ook verder.”
Spooknacht
Op een nacht bezorgde een vos ook Harris de schrik van zijn leven, toen deze op een begraafplaats in zijn eentje het signaal van een met radio uitgeruste vrouwtjesvos volgde. Het lukte hem niet om het wijfje te vinden, en hij rustte even uit tegen een grafsteen.
“Ze sloop achter me, ging op zo’n twee meter van me af zitten en zette het op een krijsen,” herinnert Harris zich. “Ik heb nog nooit van mijn leven zo hoog gesprongen. Om dat geluid zo dichtbij te horen, in het pikdonker op een begraafplaats was voor een kort moment doodeng.”
Het nachtelijke krijsen van kerkuilen (Tyto alba) heeft hetzelfde griezelige effect. Volgens de Engelse natuurliefhebber Gilbert White, die zijn waarnemingen rond 1780 op papier zette, zorgde het geluid van de uilen ervoor dat hele dorpen “dachten dat het op het kerkhof barstte van de kobolden en geesten.”
“Het punt is dat kerkuilen geluidloos vliegen, dus je hebt geen idee dat ze op je af komen,” vertelt Jo Plant van The Barn Owl Trust, een dierenbeschermingsorganisatie die is gevestigd in Ashburton in het Verenigd Koninkrijk. “Het gekrijs lijkt uit het niets te komen.”
“Mensen hebben me wel eens verteld dat ze dachten dat het een gillende vrouw was,” voegt ze daaraan toe.
Halloweengil van de uil
Het plotselinge opduiken van de spookachtige vogel verklaart mede waarom mensen vroeger dachten dat een kerkuil een slecht voorteken was. De soort maakt het hele jaar door nauwelijks geluid, maar precies rond Halloween is hun gekrijs te horen.
Volgens Plant beginnen ze pas rond deze tijd van het jaar van zich te laten horen, omdat de jonge kerkuilen dan voor het eerst op zoek gaan naar een partner.
De uilen, die over de hele wereld voorkomen, blijven vaak hun leven lang bij dezelfde partner. Dieren die nog ‘vrijgezel’ zijn, maken vaak flink wat herrie, voegt ze daaraan toe.
De mannetjes krijsen ook als ze de vrouwtjes in het voorjaar beschermen. En als het nest of de kuikens door mensen of roofdieren worden bedreigd, laten de kerkuilen een hard, angstaanjagend gesis horen.
Griezelige katten
Net als kerkuilen laten rode lynxen (Lynx rufus) en poema’s (Puma concolor) zich zelden horen. Maar als ze dat wel doen, is best te begrijpen dat toehoorders het noodnummer bellen.
Het geluid van gillende lynxen wordt wel eens vergeleken met dat van een angstig huilend kind. Het geluid, dat vooral in de winter wordt gemaakt door concurrerende mannetjes tijdens het paarseizoen, is in veel regio’s van Noord-Amerika te horen.
En toch weten veel mensen niet dat het lynxen zijn, waar ze wakker van worden. De katachtigen zijn schuw, vooral in de buurt van mensen. In stedelijke gebieden leven ze vooral ‘s nachts, zodat ze maar zelden worden gezien.
Het is onwaarschijnlijk dat mensen het gejank van poema’s, ook wel bergleeuwen of zilverleeuwen genoemd, in hun achtertuin zullen horen. Maar het geluid laat wel een diepe indruk achter. De voormalige Amerikaanse president Theodore Roosevelt, die op poema’s joeg, beschreef het als een “hard, klaaglijk gekrijs door de diepe duisternis.”
“Niemand,” stelde hij, “hoorde ooit een vreemder, wilder geluid.”
In zijn boek The Quest for the Eastern Cougar: Extinction or Survival?, schrijft Robert Tougias: “De meest voorkomende vergelijking die wordt gebruikt voor de roep van de poema, is die van een volwassen vrouw die in doodsangst aan het gillen is.”
“Het vermoeden is dat mannetjes en vrouwtjes krijsen om elkaar te vinden, maar daar is geen sluitend wetenschappelijk bewijs voor,” voegt Tougias nog toe.
Enge kikkers
Zelfs kleine dieren kunnen bloedstollende geluiden maken, meestal met als doel roofdieren af te schrikken. Zo zijn er enkele tropische kikkersoorten “heel berucht om hun gekrijs”, stelt Andrew Gray, curator van de afdeling herpetologie van het Manchester Museumin het Verenigd Koninkrijk.
Hij vertelt dat de Zuid-Amerikaanse reuzenfluitkikker (Leptodactylus pentadactylus) een geluid produceert waardoor alles en iedereen die het dier vastpakt zich rot schrikt. “Het is ongelooflijk hard,” vertelt Gray. “Het is alsof er een baby huilt.”
Er zijn ook verschillende hagedissen die het op een schreeuwen zetten als ze worden bedreigd. Sommige gekko’s doen er nog een schepje bovenop, door hun bek wijd open te sperren tijdens het gillen en vervolgens te bijten. De ‘s nachts levende luipaardgekko (Eublepharis macularius) is populair onder reptielliefhebbers. Maar de baasjes van deze dieren kunnen weleens het gevoel krijgen dat hun huisdier bezeten is.
Misschien is dit dus wel het ideale dier om al te fanatieke bezoekers met Halloween van je deur te houden…
Griezel verder op natgeo.nl/Halloween
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 15 oktober 2015 in het Engels op NationalGeographic.com
