Wie in tropische of subtropische wateren zwemt, kan hem plots tegenkomen: een felpaarse, met gas gevulde blaas die aan de golven meedeint. Maar het fraaie voorkomen van het Portugees oorlogsschip (Physalia physalis) is verraderlijk. Onder het wateroppervlak sleept dit zeedier meterslange tentakels mee, uitgerust met duizenden netelcellen die een pijnlijke en soms gevaarlijke steek kunnen toebrengen.
Geen kwal, maar een kolonie
Hoewel het dier vaak wordt aangezien voor een kwal, is het Portugees oorlogsschip in feite iets veel complexers: een sifonofoor, een kolonie van gespecialiseerde poliepen die als één organisme functioneren.
Elke poliep heeft zijn eigen taak. De gasgevulde blaas, of pneumatofoor, houdt de kolonie drijvend en vangt de wind als een zeil. Andere poliepen zijn verantwoordelijk voor de jacht, de vertering van voedsel of de voortplanting. Samen vormen ze een strak gecoördineerd geheel.
Dodelijke tentakels
Onder water hangen tentakels die tot wel dertig meter lang kunnen worden. Ze zijn bezaaid met netelcellen die gif injecteren zodra een prooi – meestal kleine vissen of plankton – in aanraking komt met de draden. De verlamming treedt vrijwel onmiddellijk in bij de slachtoffers, waarna andere poliepen het voedsel verteren en de voedingsstoffen verspreiden door de hele kolonie.
Leestip: Deze diersoorten zijn al miljoenen jaren oud, en bestaan nog steeds
Voor mensen is de steek van een Portugees oorlogsschip zelden dodelijk, maar wel extreem pijnlijk. Symptomen kunnen variëren van huidirritatie en misselijkheid tot ademhalingsproblemen. In Australië en Hawaï waarschuwen borden strandgangers geregeld voor hun aanwezigheid.
Er zijn zeldzame gevallen bekend waarbij een steek voor de mens fataal afliep. In 2010 overleed een 69-jarige vrouw op Sardinië nadat ze in aanraking was gekomen met de tentakels van een aangespoeld Portugees oorlogsschip. Kort na de steek kreeg ze ernstige ademhalingsproblemen. Ze overleed, vermoedelijk als gevolg van een allergische reactie.
Meedrijven met de wind
Het Portugees oorlogsschip heeft geen eigen voortstuwingsvermogen. In plaats daarvan is het volledig afhankelijk van wind en stroming. De richting waarin de blaas ‘zeilt’ is bij individuen genetisch bepaald: sommige drijven schuin naar links, andere naar rechts.
Leestip: 5 bizarre zeedieren waarvan je niet wist dat ze echt bestaan
Op die manier wordt voorkomen dat de hele populatie in dezelfde richting wordt geblazen en massaal aanspoelt. Toch kunnen stormen soms duizenden exemplaren tegelijk op stranden achterlaten, een spectaculair en gevaarlijk schouwspel.
Kwetsbaar ecosysteem
Ondanks hun angstaanjagende reputatie maken Portugese oorlogsschepen deel uit van een fragiel ecosysteem. Ze zijn voedsel voor dieren zoals de lederschildpad en de blauwe draak (Glaucus atlanticus), die opmerkelijk genoeg immuun zijn voor hun gif. Sommige vissen, zoals het oorlogsschipvisje (Nomeus gronovii), zoeken zelfs bescherming tussen de tentakels van de kolonie.
Voor strandgangers blijft het Portugees oorlogsschip vooral een waarschuwing. Zijn aanwezigheid kan stranden tijdelijk onveilig maken en vergiftigingen veroorzaken die medische behandeling vereisen. Voor wetenschappers is het vooral een herinnering dat de oceaan nog steeds vol verrassingen zit: wezens die zowel bewondering als voorzichtigheid afdwingen.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
