Draculamieren danken hun naam aan het feit dat ze soms het bloed drinken van hun eigen nageslacht. Maar onlangs werd duidelijk dat de insecten daarnaast wereldrecordhouders zijn.
Draculamieren van de soort Mystrium camillaekunnen hun kaken zo snel dichtklappen, dat ze vijfduizend keer kunnen toehappen in de tijd die het ons kost om met onze ogen te knipperen.
Daarmee maken de bloedzuigende diertjes de snelste beweging die voorkomt in de natuur, volgens een onderzoek waarover onlangs een publicatie verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Royal Society Open Science.
Opvallend genoeg kunnen de mieren de recordwinnende beweging maken doordat ze hun kaken zo hard op elkaar te klemmen dat ze buigen. Daardoor wordt er in een van de kaken energie opgeslagen, net als in een veer. Op het moment dat deze kaak langs de andere glijdt, komt hij in beweging met een ongekende kracht en een snelheid van maximaal 320 kilometer per uur.
Het is te vergelijken met wat er gebeurt als je met je vingers knipt, maar dan duizend keer sneller.
Het toehappen van de draculamier gaat niet alleen sneller dan vergelijkbare bewegingen, zoals de aanval van de bidsprinkhaankreeft, of de sprong van bepaalde soorten cicaden, de cercopoidea, maar de beweging is ook eenvoudiger, vertelt hoofdonderzoeker Fredrick Larabee. Hij is als entomoloog verbonden aan het Amerikaanse National Museum of Natural History, dat deel uitmaakt van het Smithsonian Institution.
Dat komt doordat de snel bewegende aanhangsels of uitsteeksels van andere dieren via aparte klem- en veermechanismen en triggers in werking worden gesteld.
“Bij de draculamier zitten de veer en de klem echt in het uitsteeksel dat versnelt,” legt Larabee uit.
Je bent wat je eet
Eerder stond het record voor de snelste beweging in het dierenrijk op naam van een bepaalde soort Odontomachus, of trap-jaw-mier. Deze houdt zijn kaken opengesperd en vertrouwt op piepkleine, drukgevoelige haartjes om te bepalen wanneer hij ze dicht moet klappen.
De mieren van deze soort kunnen hun klappende kaken zelfs gebruiken om te ontkomen aan roofdieren, zoals bijvoorbeeld de mierenleeuw.
“Trap-jaw-mieren passen over het algemeen het ‘zitten-en-afwachten-principe’ toe om prooien te vangen,” vertelt Larabee. Zo'n bek met valhek-constructie werkt ook prima om andere, snelle dieren te vangen die over de grond kruipen op open plekken in het bos.
Maar draculamieren gaan veel stiekemer te werk. Zij gaan liever op zoek naar prooien onder het bladerafval of in onderaardse tunnels. Dat zijn plekken waar een jachttechniek met een grote, opengesperde bek veel minder handig is.
Opvallend genoeg gebruiken bepaalde termieten van het geslachtTermeseen aanvalstechniek die heel veel lijkt op die van de draculamieren. Hoewel mieren en termieten geen nauwe verwantschap hebben, is hun gezamenlijke evolutie in de richting van een aanval via dichtklappende kaken mogelijk te verklaren doordat termieten ook meestal gevechten moeten voeren in een krappe ruimte.
Daarnaast zijn er aanwijzingen dat deze soort draculamier het vaak voorzien heeft op duizendpoten, die beschikken over een arsenaal aan chemische wapens. Mogelijk happen de draculamieren daarom zo snel en krachtig toe om hun prooi te pakken te krijgen voordat die terug kan vechten.
“Maar dit zijn natuurlijk allemaal slechts vermoedens,” stelt Larabee.
Eendagsvlieg
“Ik bestudeer snelle bewegingen bij insecten,” vertelt bioloogGregory Sutton, die werkzaam is aan de Britse University of Lincoln. “Ik richt me meestal alleen op sprongen van insecten, dus voor mij is dit mierenonderzoek razend interessant en van groot belang voor mijn eigen werk.”
Wat het echt de moeite waard maakt, vertelt Sutton, is dat precies bekend is waar de energie wordt opgeslagen bij het buigen van de kaak. “In veel van dit soort systemen, kunnen we niet precies aanwijzen waar de veerkracht zit,” vertelt hij, omdat die zich vaak in het dier bevindt.
Denk aan de mechanismen waarmee een vlo of een sprinkhaan zichzelf de lucht in kunnen katapulteren. Veel van de magie van die truc zit verstopt in het lijf van de dieren, waardoor het lastig te bestuderen is hoe dit in de natuur in zijn werk gaat. Maar bij de draculamier gebeurt het allemaal extern, doordat zijn kaken buigen. Daardoor konden Larabee en zijn collega's precies meten welke krachten er in het spel waren.
Maar is dit dan echt de snelste beweging in de natuur?
Sutton vertelt dat snelheid een begrip is waarmee je veel kanten op kunt. Het kan op verschillende manieren worden gedefinieerd, van maximumsnelheid tot versnelling. Schimmels kunnen hun sporen vrijlaten met enorme snelheden en de netelcellen die betrokken zijn bij kwallenbeten hebben slechts nanoseconden nodig om te exploderen. En dan zijn er ook nog slechtvalken, die vaak het snelste dier op aarde worden genoemd, omdat ze duiksnelheden kunnen bereiken van ruim boven de 320 kilometer per uur.
“Maar als je kijkt naar ledematen van insecten, waarbij het insect een deel van zijn lijf beweegt, ken ik geen voorbeeld van een beweging die sneller is dan 90 meter per seconde,” vertelt Sutton (en dat is hoe snel deze mieren hun kaken bewegen). “Toch is wat mij betreft de vraag wie de snelste is, minder belangrijk dan het feit dat we nu een nieuw voorbeeld hebben van hoe die snelheid kan worden bereikt. Het gaat dus niet om de snelste manier om in Rome te komen, maar om de hoeveelheid wegen die ernaartoe leiden, om het zo maar te zeggen.”
Larabee is in ieder geval niet optimistisch dat het record lang stand zal houden.
“Ik denk dat een aantal van die termieten net zo snel zijn, of misschien zelfs wel sneller als die draculamieren met hun klapkaken,” stelt hij.
“Dat maakt biologie ook zo cool: er zijn nog zo veel dieren waar we bijna niks vanaf weten.”
Lees ook: De karate-kakkerlak, en andere dieren die verrassende kicks in huis hebben
Lees ook: Allesbehalve schattig: deze dierenbaby’s zijn echte monstertjes
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
