Lees de hele reportage over wildlifetoerisme in de juni 2019 editie van National Geographic Magazine.
“Ik kom kijken hoe het met de kleine is. Het is net donker wanneer ik in de stromende regen met de auto over een modderige weg hobbel, langs rijen vastgeketende olifanten die traag met hun slurf zwaaien. Toen ik hier vijf uur geleden was, liepen de olifanten in de brandende zon met toeristen op hun rug.
Ik stap uit en probeer met het lampje van mijn telefoon het pad te vinden. Als ik op de houten deurstijl van het dierenverblijf bots, volg ik een riviertje van regenwater dat over de betonnen vloer stroomt, tot het uiteindelijk tegen drie grote, grijze voeten aan klotst. Voet nummer vier hangt opgetrokken boven de grond, in een ring met metalen punten die met een korte ketting aan de muur vast zit. Wanneer de olifant van vermoeidheid haar poot neerzet, priemen de punten nog dieper in haar enkel.
Meena is vier jaar en twee maanden, dan ben je als olifant nog een peuter. Haar mahout Khammon Kongkhaw vertelde me dat Meena is vastgeketend omdat ze de neiging heeft te schoppen. Kongkhaw verzorgt Meena al ruim drie jaar in het Maetaman Elephant Adventure bij Chiang Mai in Noord-Thailand. Hij zegt dat ze alleen overdag is vastgeketend en dat de puntige ketting ’s avonds af gaat. Maar het ís nu avond.
Ik vraag Jin Laoshen, een medewerker van Maetaman die mee is op mijn avondbezoek, waarom Meena nog steeds aan de ketting staat. Hij heeft geen idee.
Maetaman is een van de vele dierenattracties rond vakantieparadijs Chiang Mai. Toeristen komen met bussen tegelijk en klauteren in de slurf van de olifanten, om na een por van de mahout met de haakstok (een lange stok met een scherpe metalen haak aan het eind) de lucht in te worden geslingerd terwijl de camera’s klikken. Ze houden de olifanten bananen onder hun slurf. En ze kijken toe hoe de mahouts de olifanten, een van de intelligentste diersoorten, dwingen om pijltjes te gooien of een balletje te trappen op de klanken van keiharde muziek.
Meena is een van de tien showolifanten in Maetaman, met schilderen als specialiteit. Omringd door horden kletsende toeristen stopt Kongkhaw twee keer per dag een kwast in haar slurf en prikt hij met een spijker in haar kop om haar de gewenste streken in felle kleuren op papier te laten zetten. Vaak moet ze een wilde olifant op de savanne schilderen. Na afloop wordt haar werk aan de toeristen verkocht.
Meena staat waarschijnlijk net zo’n deplorabel leven te wachten als de meeste van de pakweg 3800 gevangen olifanten in Thailand en hun duizenden lotgenoten in de rest van Zuidoost-Azië. Tot ze een jaar of tien is, moet ze haar kunstjes vertonen, daarna wordt ze een rijdier en moet ze rondlopen met toeristen op een bankje op haar rug. Wordt Meena daarvoor te oud of te ziek, op haar 75ste of misschien al op haar 55ste, dan zal ze sterven. Als ze geluk heeft, kan ze nog een paar jaar van haar pensioen genieten. Het grootste deel van haar leven zal ze binnen staan, aan een ketting.
Wildlifeattracties zoals Maetaman, waar mensen uit de hele wereld op afkomen om dieren als Meena te zien, vormen een lucratief segment in de bloeiende internationale toerismesector. Er wordt nu twee keer zo veel gereisd als vijftien jaar geleden, in toenemende mate door Chinezen, die veel geld uitgeven aan buitenlandse trips.
Wildlifetoerisme is niets nieuws, maar neemt enorm toe onder invloed van de sociale media. Activiteiten die vroeger alleen in reisgidsen stonden, worden nu via selfies van backpackers, touringcarreizigers en zogeheten influencers met een tik op de smartphone op het wereldwijde web geslingerd. Vrijwel alle millennials gebruiken sociale media op vakantie. En hun kiekjes van zwempartijen met dolfijnen, knuffelsessies met tijgerwelpjes en ritjes op de rug van een olifant zijn pure en gretig gedeelde reclame.
Maar wat er buiten het zicht van de camera’s gebeurt, blijft verborgen. De toeristen hebben meestal geen idee dat dieren zo’n miserabel leven leiden als Meena, of soms nog slechter.
Daarom kijk ik met fotograaf Kirsten Luce achter de schermen van het lucratieve wildlifetoerisme hoe de dieren worden behandeld als de selfies scorende menigte weg is.
Na ons bezoek aan Maetaman rijden we via een slingerweg heuvelop naar wat op een houten bord staat aangekondigd als ‘Elephant EcoValley: where elephants are in good hands’. Hier worden geen ritjes op de rug van olifanten aangeboden en hoeven de dieren niet met hun slurf te schilderen of andere kunstjes te vertonen. Wel is er een openluchtmuseum waar je kennis kunt opdoen over het nationale dier van Thailand. Je kunt olifanten verwennen met kruidenhapjes, papier maken van olifantenpoep en olifanten door een met bomen omringde grazige weide zien struinen.
Het gastenboek van EcoValley staat vol aanbevelingen van toeristen die attracties als Maetaman mijden. Hier zien ze de olifanten vrij rondlopen en gaan ze weg met het idee dat ze een bijdrage hebben geleverd aan een diervriendelijk park. Maar wat de meesten niet weten, is dat de zo zorgeloos ogende olifanten hier dagdiensten draaien en ’s avonds teruggaan naar Maetaman, dat tot hetzelfde bedrijf hoort als EcoValley.
Meena Kalamapijit, eigenaar van Maetaman, heeft EcoValley in november 2017 speciaal voor westerlingen geopend. Ze zegt dat haar 56 olifanten goed worden verzorgd en door de ritjes en optredens genoeg lichaamsbeweging krijgen. Ook is volgens haar het gedrag van haar dikhuidige naamgenote erop vooruitgegaan sinds haar mahout de ketting met de punten gebruikt.
Toen er steeds minder westerlingen kwamen, schrapte Kalamapijit een dagelijkse dierenshow om bezoekers de kans te geven olifanten te zien baden in de rivier in het park, vertelt ze.
‘Westerlingen houden van badende olifanten, omdat het zo’n vrolijk en natuurlijk gezicht is,’ zegt Kalamapijit op het balkon bij haar kantoor.
‘Maar een Chinese reisorganisatie belde teleurgesteld op toen die show was gecanceld. Onze klanten zijn er juist dol op, zeiden ze, en dat baden kan ze gestolen worden.’
Op allerlei plekken op de aardbol vergapen Kirsten en ik ons aan toeristen die zich weer vergapen aan dieren in gevangenschap. In Chiang Mai zien we verder nog Amerikaanse mannen met tijgers knuffelen, en Chinese bruiden die in hun trouwjapon op jonge olifantjes door de branding rijden op het Thaise eiland Phuket. In Rusland zien we gemuilkorfde ijsberen op het ijs dansen in een circustent, en langs de Amazone tienerjongens selfies maken met luiaardbaby’s.
De meeste toeristen die plezier beleven aan dit soort dingen weten niet dat de volwassen tijgers zijn ontklauwd, gedrogeerd of allebei. Of dat er altijd knuffelwelpjes zijn omdat er permanent wordt gefokt en de tijgerjonkies al na een paar dagen bij hun moeder worden weggehaald. Of dat de luiaards in de Amazone illegaal uit het oerwoud zijn gehaald en in gevangenschap vaak binnen een paar weken sterven.
Op onze reis langs arena’s en kooien op drie continenten en Hawaï stellen we vragen over de behandeling van de dieren en krijgen we antwoorden die vaak niet kloppen. Het dierenleed wordt systematisch geheimgehouden.
De wildlifetoerismesector speelt in op de liefde van mensen voor dieren, maar exploiteert die dieren tegelijkertijd van de wieg tot het graf om zo veel mogelijk winst te kunnen maken. En daarbij helpt het als mensen denken dat de dieren die ze tegen betaling mogen aanhalen, voeren of berijden daar net zo veel lol in hebben als zijzelf.
Dat dat vaak lukt, komt mede doordat de toeristen zich doorgaans van geen kwaad bewust zijn. Sociale media verergeren het probleem: de aanbevelingen van argeloze vrienden en beroemdheden dienen als goedkeuringsstempel. In december 2017 kwam Instagram, na een onderzoek van National Geographic over schadelijk wildlifetoerisme in de Braziliaanse Amazone en Peru, met iets nieuws: wie op bepaalde hashtags zoekt, zoals #tigercubselfie, krijgt een pop-upmelding te zien met een waarschuwing tegen dierenmishandeling.
Lees de hele reportage over wildlifetoerisme in de juni 2019 editie van National Geographic Magazine
Natasha Daly is redacteur van National Geographic. Kirsten Luce is freelance fotograaf en woont in New York. Samen hebben ze voor deze reportage zes landen bezocht.
Met Wildlife Watch wil de National Geographic Society bewustwording creëren over de commerciële uitbuiting van wilde dieren. Meer op natgeo.nl/wildcriminaliteit
