De dikstekelpijlstaartrog is een vis van contrasten en verrassingen. Hij heeft een spanwijdte van ruim twee meter, maar zijn ogen zijn niet groter dan rozijnen. Terwijl de meeste pijlstaartroggen mensen mijden, toont de dikstaartstekelrog zich nieuwsgierig en benadert duikers soms van zeer dichtbij. En hoewel het dier de grootste pijlstaartrog ter wereld is, wordt hij zelden in het wild gespot en is onze kennis erover zeer beperkt.

Vóór het begin van de 21eeeuw was deze soort (Megatrygon microps) slechts een paar keren in levenden lijve gezien. Maar in de afgelopen vijftien jaar heeft bioloog Andrea Marshall samen met collega’s in totaal zeventig exemplaren waargenomen voor de kust van Mozambique. Een deel van die observaties hebben de onderzoekers nu gecatalogiseerd in de allereerste studie naar deze dieren, die deze maand in het tijdschrift PeerJ is verschenen.

In het artikel wordt beschreven hoe de roggen afzonderlijk kunnen worden herkend aan het unieke vlekkenpatroon op hun rug, waardoor wetenschappers foto’s en video’s van amateur-wetenschappers uit de hele wereld kunnen gebruiken om uit te vinden waar individuele dieren heen trekken en wat ze doen. De nieuwe studie wijst ook op de unieke ecologie van de Mozambikaanse kustwateren en roept op om die te beschermen.

“Als haaien- en roggenbioloog vind ik dit een ongelooflijk dier; het is zó’n raar beest,” zegt National Geographic-onderzoeker Marshall, oprichter en hoofdwetenschapper van de in Californië gevestigde Marine Megafauna Foundation, een onafhankelijke onderzoeks- en milieu-organisatie die ook een afdeling in Mozambique heeft.

Zo werd één exemplaar gespot voor de kust van het plaatsje Praia do Tofo in het zuiden van Mozambique, en daarna opnieuw in wateren rond de Bazaruto-archipel, 240 kilometer verder naar het noorden. Daarna zwom de rog weer terug naar het Tofo-strand, op een trek die volgens Marschall veel langer was dan tot nu bij pijlstaartroggen was waargenomen. Het dier, een vrouwtje, was tijdens de eerste observatie drachtig en later niet meer, wat erop kan wijzen dat het naar het noorden trok om daar een jong te baren.

De wateren voor de kust van zuidelijk Mozambique zijn een wereldwijde hotspot van biodiversiteit voor roggen en haaien. In het gebied lijken meer soorten van deze twee diergroepen voor te komen dan op enige andere plek in de westelijke Indische Oceaan, zegt Rhett Bennett, een medewerker natuurbehoud van de Wildlife Conservation Society die niet bij de nieuwe studie was betrokken. “Dit onderzoek levert nieuwe informatie op die het idee van een hotspot onderschrijft,” zegt hij. Het gaat volgens hem om “een belangrijk gebied voor natuurbehoud.” Sommige delen van de regio worden beschermd, waaronder het Parque Nacional do Arquipélago do Bazaruto, maar andere gebieden niet.

De nieuwe studie is een eerste overzicht van observaties die kunnen worden gebruikt voor de bescherming van deze dieren. Momenteel beschouwt de International Union for Conservation of Nature de dikstekelpijlstaartrog als een soort waarover te weinig gegevens beschikbaar zijn. Maar Marshall denkt dat ze waarschijnlijk met uitsterving worden bedreigd omdat ze zo moeilijk zijn te vinden, hoewel ze af en toe als bijvangst door vissers naar boven worden gehaald. De observaties laten ook zien dat deze soort slechts één jong per keer baart en dat de dieren pas na vele jaren geslachtsrijp worden.

Dikstekelpijlstaartroggen zwemmen doorgaans halverwege de waterkolom op open zee rond. De meeste andere pijlstaartroggen leven vlak boven de zeebodem, waartegen ze zich afzetten als ze hun pijlstaart gebruiken, waaraan een giftige zijstekel zit.

De stekel van Megatrygon microps is dikker en de rog heeft krachtige spieren rond zijn staart. Samen met het feit dat de soort niet boven de zeebodem blijft hangen, lijken de nieuwe observaties erop te wijzen dat ze hun stekel ook in open water kunnen gebruiken, wat andere pijlstaartroggen zelden doen, aldus Marshall.

Toch komen de dieren volgens Marshall heel zachtaardig en nieuwsgierig over, bijna als mantaroggen.

“Dat is het tegenovergestelde van het gedrag van de meeste pijlstaartroggen,” zegt Marshall. “Als die jou zien, gaan ze er meestal snel vandoor.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com