Afrikaanse grijze roodstaartpapegaaien helpen soortgenoten in nood. Dit is voor het eerst dat dergelijk behulpzaam gedrag is vastgesteld onder vogels.
Onderzoekers wisten al dat deze papegaaien heel slim zijn. Ze hebben een groot brein en zijn buitengewoon goed in staat problemen op te lossen. Maar ze vroegen zich af of deze vogels, die zich zo'n 300 miljoen jaar apart van de grote apen hebben geëvolueerd, ook beschikken over complexe sociale vaardigheden als behulpzaamheid. Bij kraaiachtigen, een andere groep “intelligente” vogels waar behalve kraaien ook raven toe behoren, is dergelijk gedrag tot nog toe niet waargenomen, vertelt Désirée Brucks, bioloog aan de Eidgenössische Technische Hochschule in Zürich.
“Bij papegaaien was dit nog niet onderzocht,” aldus Brucks. “Daarom bleef het de vraag of het vermogen om elkaar proactief te helpen al dan niet geëvolueerd was bij vogels.” (Lees ook: Wetenschappers doen alles om deze aandoenlijke papegaai te redden.)
Brucks en haar collega Auguste von Bayern van het Duitse Max-Planck-Institut für Ornithologie, zetten talloze malen verschillende paartjes van acht grijze roodstaartpapegaaien ieder in een glazen verblijf. In de glazen plaat die de twee kooien van elkaar scheidde, was een gat gemaakt zodat de vogels contact met elkaar konden hebben. Vervolgens trainden de onderzoekers de vogels om via een ander gat metalen ringetjes aan een persoon te geven, in ruil voor noten.
Wanneer een van de papegaaien alle ringetjes had, hielp het dier zijn partner zonder ringetjes door er een paar te overhandigen via het gat in de scheidswand. De papegaaien gaven over het algemeen meer ringetjes aan hun verwanten of dieren die ze kenden, maar ze hielpen ook papegaaien die ze nooit eerder hadden ontmoet. Een belangrijk onderdeel van het onderzoek was dat de papegaaien hun partner niet hielpen wanneer deze geen contact had met de onderzoeker. Daaruit blijkt dat ze in staat waren te bepalen wanneer hun hulp nodig was, of zelfs zin had.
Dit gedrag, dat uitgebreid werd beschreven in een artikel dat onlangs werd gepubliceerd in het vakblad Current Biology, is mogelijk het gevolg van het feit dat de vogels in de loop van de evolutie zijn gaan leven in grote, wisselende groepen. Daarin komt een altruïstische opstelling goed van pas, aldus de onderzoekers.
Katherine Cronin, zoöloog bij de Lincoln Park Zoo in Chicago, is vol lof over het feit dat in het onderzoek werd uitgesloten dat de dieren de fiches louter uit speelsheid aan elkaar gaven. “We kunnen er redelijk zeker van zijn dat het gedrag van de grijze roodstaartpapegaaien te maken heeft met de beloning die hun partner krijgt,” aldus Cronin.
Ze voegt daaraan toe dat dit onderzoek nieuw materiaal aandraagt voor de steeds grotere stapel bewijzen dat altruïsme ook bij dieren voorkomt en niet slechts is voorbehouden aan mensen.
Chimpansees en bonobo's
Enkele van de duidelijkste voorbeelden van spontaan behulpzaam gedrag werden gezien bij dieren die het nauwst aan ons verwant zijn: chimpansees en bonobo’s.
Er zijn aanwijzingen dat chimpansees kunnen voorzien waar hun soortgenoten behoefte aan zullen hebben, en daarop reageren door ze een voorwerp te geven waarmee het probleem kan worden opgelost. Zo werd bij in gevangenschap levende chimpansees bijvoorbeeld waargenomen dat ze een partner het benodigde gereedschap gaven om bij een lekkernij te komen.
“Dit onderzoek is vergelijkbaar met dat naar de papegaaien, want hier bleek ook dat de hulp van de chimpansees afhankelijk was van de behoeft van de partner, en dat de dieren hielpen zonder daar zelf baat bij te hebben,” merkt Cronin op.
Bonobo’s, die behoren tot een bedreigde apensoort die van oorsprong in Afrika leeft, geven uit eigen beweging voedsel aan een onbekende soortgenoot.
Vampiervleermuis
Laat je niet misleiden door hun vlijmscherpe tanden: vampiervleermuizen hebben ook een zachte kant.
Deze kleine zoogdieren zijn opvallend vrijgevig met het bloed dat ze verorberd hebben. Een deel ervan braken ze weer op voor andere vleermuizen die het nodig hebben om in leven te blijven, of dat nou familieleden zijn of niet.
De vraag of een vleermuis zijn of haar voedsel deelt, blijkt zelfs veel meer afhankelijk van het feit of het dier eerder voedsel van een ander heeft gekregen dan van verwantschap.
Bruine rat
De nederige bruine rat is een van de weinige dieren die niet alleen soortgenoten helpt, maar die ook onthoudt door wie zijzelf geholpen werden, en daarna de eventuele helper op zijn beurt helpt. In experimenten die in 2015 werden gepubliceerd leerden onderzoekers ratten om ofwel een lekkernij van hoge kwaliteit (een banaan) of een lekkernij van lage kwaliteit (een wortel) aan andere ratten te geven.
Toen de onderzoekers de ontvangende ratten de kans gaven om op hun beurt graanproducten aan de gevers uit te delen, kregen de ratten die bananen weggaven hun granen eerder.
Bultrug
Deze walvisachtigen hebben de mysterieuze gewoonte om soms de jacht van orka's te verstoren door tussen de jagers en de beoogde prooi te gaan zwemmen en met hun indrukwekkende borst- en staartvinnen te zwiepen als de orka's te dichtbij komen. Er zijn waarnemingen gedaan van bultruggen die zeehonden, zeeleeuwen en andere walvissoorten beschermden tegen de roofdieren.
Het is niet duidelijk of de bultruggen zelf baat hebben bij dit gedrag. Hun verdediging zou te maken kunnen hebben met het feit dat hun eigen kalfjes met regelmaat door orka's worden belaagd.
Maar het kan ook dat de walvissen, net als mensen, andere apen en waarschijnlijk dus grijze roodstaartpapegaaien, hebben gemerkt dat het best leuk is om gewoon iets aardig te doen.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
