De Nederlandse branche van nertsenhouderijen is een van de grootste ter wereld, maar het coronavirus maakt nu een einde aan deze bedrijfstak. Er waren al plannen voor het sluiten van alle ondernemingen in 2024, maar die worden vervroegd omdat het aantal besmettingen van nertsen in fokkerijen oploopt en daarnaast werd ontdekt dat er waarschijnlijk twee medewerkers van een fokkerij zijn besmet door de dieren. Op 23 junistemdede Tweede Kamer voor een direct verbod op het fokken van nertsen en voor een vergoeding voor de pelsdierhouders.

De deadline voor de sluiting is nog niet vastgesteld en ook de hoogte van de compensatie voor de fokkers is nog onbekend, maar dierenbeschermingsorganisaties verwachten dat de sluiting aan het eind van het jaar een feit is. Het ruimen is al begonnen. Volgens Fur Europe, een in Brussel gevestigde organisatie voor nertsenfokkers en bontfabrikanten, zijn er sinds 5 juni bijna zeshonderdduizend van de achthonderdduizend nertsen in Nederland met koolmonoxide vergast om de verspreiding van het virus tegen te gaan.

Nederland is volgens dierenbeschermingsorganisatie Humane Society International de op drie na grootste producent van nertspelzen, na China, Denemarken en Polen. In reactie op de kritiek op de leefomstandigheden van de dieren in de bedrijven besloot de regering in 2013 dat de ruim honderd Nederlandse fokkerijen, gezamenlijk goed voor bijna honderd miljoen euro, moesten sluiten. Wel kregen de nertshouders daarvoor tot 1 januari 2024 de tijd.

Pelsdieren worden meestal in kleine stalen kooitjes gehouden, vaak met duizenden dieren dicht op elkaar gepakt. Actiegroepen op het gebied van dierenbescherming en -welzijn protesteerden al langer tegen de in hun ogen verwerpelijke industrie. Talloze anderen hebben principiële bezwaren tegen bont en stellen dat het voor de meeste mensen een luxe is, en geen noodzaak.

Sinds 2000 is de pelsdierhouderij in ten minste acht Europese landen verboden. Zorgen om de volksgezondheid is nu een nieuw argument dat de tegenstanders tegen de bedrijfstak kunnen inbrengen.

“Het is een enorme doorbraak: eindelijk komt er een einde aan het doden van dieren om hun vacht in Nederland,” stelt fractievoorzitter Esther Ouwehand van de Partij van de Dieren in een verklaring. “Behalve moreel verwerpelijk is de nertsenfokkerij nu simpelweg onhoudbaar omdat het een gevaar vormt voor de volksgezondheid.”

Coronavirus op nertsenfokkerijen

Het coronavirus werd in april voor het eerst aangetroffen op twee nertsenfokkerijen in Nederland. Later bleek uit tests dat het virus ook op maar liefst vijftien andere bedrijven aanwezig was. Aanvullend onderzoek wees uit dat nertsenfokkerijen de eerste plekken waren waar vermoedelijk sprake was van overdacht van het virus van dieren op mensen.

Afgelopen week kondigde Denemarken, waar op twee nertsenfokkerijen coronabesmettingen werden ontdekt, plannen aan om op een van de bedrijven elfduizend dieren te ruimen en om bij ruim honderd andere fokkerijen onderzoek te verrichten. Het land telt circa 19 miljoen nertsendie leven in zo'n 1.500 fokkerijen. Denemarken heeft in tegenstelling tot Nederland geen maatregelen genomen om de omvangrijke nertsenindustrie te beëindigen. Wel is het land in 2009begonnen met het afbouwen van de markt voor vossenbont, waarbij het de bedoeling is dat hier in 2023 een einde aan komt.

In de andere landen waar nertsen worden gefokt bestaan momenteel geen plannen om de dieren te ruimen of de nertshouderij te beëindigen. Mick Madsen, hoofd Communicatie van Fur Europe, zegt dat hij zich geen zorgen maakt over de toekomst van de nertsenfokkerij en stelt dat het wel meevalt met de overdracht van het coronavirus door nertsen. “Je ziet dat de maatregelen op het gebied van bioveiligheid in andere landen werken,” stelt hij. “Nertsenfokkerijen zijn niet verantwoordelijk voor het verspreiden van het coronavirus. Mensen verspreiden het virus.”

Ban op bont

Als de motie door de minister wordt overgenomen, wat volgens Humane Society International waarschijnlijk zal gebeuren, zal deze door ambtenaren nader worden uitgewerkt, bijvoorbeeld wat betreft het tijdspad voor de sluitingen of de compensatie voor de nertsenfokkers.

“Wij denken niet dat dit besluit een wet zal worden zonder dat er een akkoord is met de nertsenfokkers,” stelt Madsen. Dat akkoord zal afhangen van het compensatiebedrag dat hen wordt aangeboden.

Compensatie van pelsdierhouders die door de pandemie zijn getroffen ligt politiek gevoelig omdat al was besloten dat de bedrijfstak in 2024 moest stoppen, zonder dat de fokkers zouden worden gecompenseerd. De vraag of belastinggeld moet worden uitgegeven aan een branche die volgens sommige parlementariërs onethisch is, leverde verhitte discussies op in de Tweede Kamer.

In veel Europese landen is in de afgelopen jaren een eind gemaakt aan de pelsdierhouderij, vaak nadat er debat was ontstaan over dierenwelzijn. In Oostenrijk, België, Luxemburg, Slovenië, Kroatië, Tsjechië, Slovakije en het Verenigd Koninkrijk is de pelsdierhouderij verboden en in Ierland is een verbod in de maak. In Bulgarije en Litouwen zijn wetsvoorstellen ingediend om een eind te maken aan deze bedrijfstak.

In Duitsland is het niet verboden om dieren te fokken voor hun vacht, maar de voorwaarden op het gebied van dierenwelzijn zijn dermate streng dat het economisch in feite niet haalbaar is, aldus PJ Smith, directeur Fashion policy van Humane Society International. De overgebleven fokkerijen zagen zich afgelopen jaar feitelijk gedwongen hun deuren te sluiten.

Volgens Smith stuit de pelsdierhouderij ook buiten de Europese Unie op verzet. “Ook vlak over de grens van de EU, in Noorwegen, Servië, Noord-Macedonië en Bosnië en Herzegovina, is het houden van dieren om hun vacht verboden.” Het sluiten van de nertsenfokkerijen in Nederland betekent dat er vier miljoen minder pelsen op de markt komen.

Wildlife Watch is een project op het gebied van onderzoeksjournalistiek van National Geographic Society en National Geographic Partners dat zich richt op illegale praktijken rond en uitbuiting van wilde dieren. Lees hier meer verhalen van Wildlife Watch en lees meer over de non-profitmissie van de National Geographic Society op nationalgeographic.org.

Dit artikel werd oorspronkelijk op 24 juni 2020 in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com en werd door de redactie aangepast naar de Nederlandse situatie.