‘Tegenwoordig kun je eigenlijk alles vinden in een vogelnest,’ zegt bioloog Auke-Florian Hiemstra. Hij kan het weten. Voor zijn promotieonderzoek bij Naturalis en de Universiteit Leiden bestudeert Hiemstra de niet-natuurlijke materialen die vogels gebruiken als bouwmateriaal. Wat hij zoal tegenkomt? ‘Vooral troep,’ zegt hij, ‘van ruitenwissers tot iPhone-oortjes en van cocaïne-envelopjes tot condooms.’
De bioloog kijkt dus niet snel vreemd op. Maar toen hij laatst een mailtje kreeg van een patiënt in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen die vanuit het raam een bijzonder vogelnest had gezien, stond zelfs Hiemstra met een mond vol tanden. In een boom op de binnenplaats van het ziekenhuis zat een eksternest gemaakt van zo’n 1500 antivogelpinnen: scherpe metalen stekels die juist op gebouwen worden geplaatst om vogels af te schrikken.
‘Dat ze dit materiaal gebruiken is krankzinnig,’ zegt Hiemstra. ‘Als ik het met collega’s erover heb, zitten we te gniffelen. Het lijkt op een mop die je in de kroeg zou vertellen.’
Dieren passen zich aan
Het verhaal mag dan wel grappig zijn, maar het onderzoek is serieus, benadrukt de bioloog. ‘Dit laat zien hoe dieren zich aanpassen aan hun omgeving.’
Eksters plaatsen een dak op hun nest om de eitjes en jongen te beschermen tegen kraaien. Vaak gebruiken ze daar stekelige takken voor, maar die zijn niet altijd makkelijk te vinden in een stedelijke omgeving. Mogelijk gebruiken de eksters daarom vervangende materialen. Hiemstra hoorde eerder al verhalen van andere onderzoekers over eksternesten gebouwd met prikkeldraad en breipennen.
Dat de vogels de vastgelijmde pinnen wisten los te wrikken van de dak van het Antwerpse ziekenhuis, verbaast de onderzoeker niet zo. ‘Als eksters echt iets willen, dan doen ze daar moeite voor,’ zegt hij. ‘Ze kunnen ook takken afbreken van bomen.’
Naast het Antwerpse nest zijn er soortgelijke eksternesten gevonden in Enschede en in het Schotse Partick. Ook is het gedrag al bij andere vogelsoorten waargenomen, waaronder bij kraaien in Rotterdam.
Kijk eens wat vaker naar boven
‘De natuur laat zich niet zo makkelijk temmen,’ zegt Hiemstra. Hij is blij dat zijn onderzoek, waarbij het meestal gaat over de trieste gevolgen van onze wegwerpmaatschappij, dit keer een wat positievere boodschap brengt. Verder hoopt hij dat mensen door dit verhaal wat vaker naar boven kijken. ‘En dat ze contact met me opnemen als ze ook een bijzonder nest spotten.’
Leestip: Deze 4 slimme dieren behandelen zichzelf tegen ziekten
Nadat de onderzoekers hadden vastgesteld dat het Antwerpse eksternest niet meer in gebruik was, hebben ze het naar Naturalis in Leiden gebracht, waar het sinds 11 juli te bewonderen is in de LiveScience-tentoonstelling. Een kraaiennest gemaakt uit anti-vogelpinnen is te zien in de tentoonstelling Nationaal Park Rotterdam in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam.
Mike Muizebelt legde op video vast hoe het eksternest werd verzameld.
