IJsberen brengen heel wat kilometers struinend over door over het zee-ijs, op zoek naar scheuren en gaten waardoor ze kunnen afdalen om te jagen op hun favoriete prooi, de ringelrob. Nieuw onderzoek wijst uit dat het zo belangrijke zee-ijs bepaald geen fluwelen ondergrond is voor de ijsberen: het smelten van ijs kan ernstige verwondingen veroorzaken aan hun poten.
Ecologen Kristin Laidre (University of Washington) en Stephen Atkinson (ministerie van Milieu van Nunavut) bestudeerden ijsberenpopulaties in Oost-Groenland en het Kane Basin, een smalle zeestraat ten noordwesten van Groenland. Hun bevindingen, die werden gepubliceerd in het vakblad Ecology van de Ecological Society of America, laten zien dat veel beren last hadden van wonden, haarverlies, zweren en stukken ijs die aan hun poten bleven vastplakken.
Bij twee beren waren die ijsblokken zo groot als een voetbal, waarvan een voorbeeld te zien is op de foto onderaan. De ijsballen veroorzaakten diepe snijwonden en maakten het lopen haast onmogelijk.
IJsberen met pijnlijke zweren
Atkinson merkte in 2012 voor het eerst letsels op bij beren in het Kane Basin, maar destijds leek het te gaan om een uitzondering. Pas tussen 2018 en 2022, tijdens onderzoek in Oost-Groenland, stuitte Laidre op meer beren met zulke verwondingen. De onderzoekers vermoeden dat klimaatverandering hierbij een rol speelt: hogere temperaturen veranderen de structuur van het ijs en zorgen voor uitdagende omstandigheden.
Leestip: Is de ijsbeer bestand tegen het veranderende klimaat? Het lijkt er niet op
Sommige beren leden aan haarverlies, vooral rond hun poten. Waarschijnlijk is dat het gevolg van ijsballen die vastraakten in de vacht en haren lostrokken. Hoewel ijsvorming vaker wordt gezien op de poten van ijsberen, is het opvallend hoe ernstig de verwondingen zijn. Veel onderzochte beren kampten met bloedende zweren.
‘Schokkend om te zien,’ zegt Laidre daarover. Vanuit de lucht zag ze beren die nauwelijks konden lopen. Wanneer de onderzoekers naderden, zagen ze harde ijsblokken die zich stevig aan de pootkussens hadden gehecht. Het verwijderen duurde soms wel een halfuur en lukte alleen met de inzet van metalen gereedschap.
Wat is de oorzaak van de verwondingen?
De onderzoekers telden in totaal 47 ijsberen met ijsgerelateerde verwondingen, wat neerkomt op 52 procent van de onderzochte beren in Kane Basin en 12 procent in Oost-Groenland. Lokale jagers, die de gezondheid van beren van dichtbij nauwkeurig in de gaten kunnen houden, bevestigen dat zulke verwondingen eerder niet werden gezien.
Leestip: Zo zag je de ijsbeer nog nooit: luierend in een bed van groen (en paars)
Wat is de oorzaak van het toenemende aantal kwetsuren? Regen lijkt een belangrijke boosdoener. Waar vroeger vooral sneeuw neerdaalde, valt neerslag nu vaker in de vorm van regen, wat slushvorming op het ijs bevordert. Deze sneeuwbrij vriest gemakkelijk vast aan de poten van ijsberen. Een andere factor is het smelten en opnieuw bevriezen van sneeuw, waardoor scherpe ijskorsten ontstaan die de poten van beren beschadigen.
Daarnaast wonen de onderzochte beren in gebieden met landvast ijs, grote ijsoppervlakken die aan de kust grenzen. Dit ijs wordt dunner door opwarming van de aarde, waardoor zeewater naar boven sijpelt en een slushlaag vormt. In zuidelijker gelegen regio’s kunnen beren zich schoonspoelen in relatief warm water, maar in deze noordelijke gebieden is open water schaars.
Onzekerheid voor de toekomst
Zware verwondingen, zoals die bij sommige beren zijn waargenomen, kunnen mogelijk niet vanzelf genezen en ervoor zorgen dat de dieren mank gaan lopen. Het is de zoveelste uitdaging die ijsberen het hoofd moeten bieden om te overleven.
Leestip: Hoe deze ijsbeer aan de haal ging met de camera van een fotograaf
‘De klimatologische veranderingen in het noordpoolgebied stellen de ijsberen voor een grote uitdaging,’ zegt John Whiteman van Polar Bears International. ‘Keer op keer moeten ze zich aanpassen aan een veranderend leefgebied. Een nieuwe tegenslag, zoals de verwondingen aan hun poten, laat zien hoe groot hun problemen eigenlijk zijn.’
