De Amazone is het leefgebied van de bedreigde orinocodolfijn (Inia geoffrensis), ook wel de boto genoemd. Deze dolfijn beheerst een bijzonder kunststukje: al meerdere keren werd hij draaiend op zijn rug waargenomen, waarna hij zijn penis uit het water steekt en met een kunstig boogje urine in de lucht spuit (bekijk de video onderaan). Recent onderzoek laat zien dat dit niet zomaar toevallige observaties zijn.
Opmerkelijk dolfijnengedrag
Claryana Araújo-Wang, onderzoeker bij het Botos do Cerrado Research Project in Brazilië en de CetAsia Research Group in Canada, en haar collega’s observeerden boto’s gedurende 218,9 uur. De onderzoekers zagen daarin 36 keer hoe mannetjes urine in de lucht spoten. De resultaten van de studie werden gepubliceerd in het vakblad Behavioural Processes.
Jason Bruck, dolfijnexpert en hoogleraar aan de Stephen F. Austin State University (VS), was al bekend met dit fenomeen. Maar dat het hier om systematisch gedrag gaat, was voor hem nieuw. ‘Het blijkt niet incidenteel te gebeuren,’ zegt Bruck over het onderzoek.
Leestip: Urineren werkt aanstekelijk, blijkt uit onderzoek naar chimpansees
Bij elke waarneming draaide een mannelijke dolfijn zich langzaam op zijn rug totdat zijn penis boven het water uitstak, waarna hij begon te urineren. ‘Wanneer een ander mannetje in de buurt was, zagen we het de urinestraal in sommige gevallen volgen met zijn snuit,’ vertelt Araújo-Wang. Waarom vertonen deze zoogdieren dit gedrag?
Urine in de dierenwereld
Voor sommige dieren heeft urineren meer functies dan enkel het afscheiden van afvalstoffen. Leeuwen, wolven en beren baken er bijvoorbeeld hun territorium mee af. Vrouwelijke krabben, kreeften en stekelvarkens laten door hun blaas te legen aan mannetjes weten dat ze klaar zijn om zich voort te planten.
Leestip: Wat moet je doen als je een wolf tegenkomt?
Over de aanleiding voor het gedrag van de boto zijn wetenschappers het nog niet eensgezind. Ze vermoeden dat het een sociale rol vervult onder mannelijke dolfijnen: tot nu toe is alleen waargenomen dat mannetjes elkaar besproeien.
‘Het zou een onderdeel kunnen zijn van hun sociaal-seksuele gereedschapskist,’ zegt Araújo-Wang. Boto’s communiceren meestal aan de hand van geluid, maar bij paring vertonen mannetjes daarnaast agressief gedrag en dragen ze soms objecten zoals drijfhout mee met hun snuit. Araújo-Wang denkt dat het plassen in de lucht een manier kan zijn om status te etaleren.
Urine als communicatie?
Ook Bruck sluit niet uit dat de urinefontein een communicatieve functie dient. Hij is echter overtuigder van de hypothese dat het een teken van vriendschap is. Veel diersoorten gebruiken de geur van urine om boodschappen over te brengen, maar de evolutie heeft ervoor gezorgd dat dolfijnen hun reukvermogen zijn verloren en moeten afgaan op hun smaak.
In 2022 publiceerde Bruck twee studies waarin hij stelde dat tuimeldolfijnen (Tursiops truncatus) hun vrienden kunnen herkennen aan de smaak van elkaars urine. ‘Misschien vertonen de rivierdolfijnen uit de Amazone hetzelfde communicatiegedrag als we eerder hebben gezien bij tuimeldolfijnen,’ zegt hij.
Leestip: Het merkwaardige verhaal van Hvaldimir, de Russische ‘spionagewalvis’
Het blijft lastig om het gedrag met zekerheid te verklaren. Daarnaast stelt Bruck dat het ook gewoon ‘lollig gedrag’ kan zijn. Dolfijnen staan immers bekend om hun speelsheid: ze maken sprongen, surfen op golven en spelen met voorwerpen. Het maken van urinebogen past evengoed in dat rijtje.
Bekijk hieronder de beelden van urine sproeiende rivierdolfijnen.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
