De befaamde beloega Hvaldimir is niet meer. Op 31 augustus 2024 werd hij dood aangetroffen in een baai bij Risavika, niet ver van Stavanger. Vijf jaar geleden werd de beloega, ook wel witte dolfijn of witte walvis genoemd, wereldberoemd toen visser Joar Hesten zag hoe het dier zich bij Hammerfest probeerde los te worstelen uit een tuigje.
Het bleek te gaan om een cameraharnas, voorzien van het opschrift ‘Materiaal Sint-Petersburg’. De ontdekking bracht een geruchtenstroom op gang: was de witte walvis getraind om te spioneren voor Rusland? Als snel kreeg het sociale dier de bijnaam Hvaldimir: een samenvoeging van hval, het Noorse woord voor ‘walvis’, en de voornaam van de Russische president Vladimir Poetin. Wat weten we over Hvaldimir?
Dieren als spion
Hoewel niet zeker is dat Hvaldimir daadwerkelijk werd getraind als spion, zou het niet de eerste keer zijn dat dieren worden ingezet om inlichtingen te verzamelen. Eerder werden onder meer honden en raven voor dat doel gebruikt, en ook in de Koude Oorlog waren talloze dieren een belangrijke pion als spion. Zo had de CIA een trainingsprogramma voor dolfijnen, en mogelijk had ook de Sovjet-Unie een vergelijkbare agenda.
Ook nu nog traint de Amerikaanse marine tuimelaars en zeeleeuwen om mijnen op te sporen, voorwerpen terug te brengen en ‘doelwitten onderwater te detecteren en volgen, zelfs in troebel water’. Als onderdeel van hetzelfde programma werden naar verluidt ook witte walvissen getraind.
In 2019 speculeerde de Noorse journalist Thomas Nilsen dat Hvaldimir mogelijk ontsnapte uit een trainingsverblijf van de Russische marine. Hij wees daarbij op satellietfoto’s waarop vermoedelijk hokken met witte walvissen te zien zijn in de wateren bij Noordwest-Rusland. Het is ook niet ondenkbaar dat de beloega naar Noorwegen werd gesmokkeld met een onderzeeër of ander schip, stelde Nilsen.
Hvaldimir stierf opvallend jong
Er werd al langer gevreesd voor het leven van Hvaldimir. Het dier deed geregeld aan logging: een gedraging waarbij walvissen als een boomstam stilliggen op het wateroppervlak. Hvaldimir deed dit soms urenlang, mogelijk als reactie op zijn eenzame bestaan. Beloega’s leven gewoonlijk in groepen en staan bekend als extreem sociaal – maar Hvaldimir had enkel contact met mensen.
Nadat hij jaren in de buurt van Hammerfest rondhing, in het noorden van Noorwegen, reisde de witte dolfijn de afgelopen jaren zuidwaarts naar de drukke wateren rond Oslo. Vervolgens trok Hvaldimir richting Zweden, om daarna weer om te keren naar Noorwegen. Daar werd hij uiteindelijk dood aangetroffen in een baai bij Stavanger. Hvaldimir werd slechts 15 jaar oud, waar beloega’s tot wel 40 jaar oud kunnen worden. Over de doodsoorzaak is nog iets bekend, daar wordt onderzoek naar gedaan.
