3 maart 2014
In een legendarisch gevecht in het noorden van Queensland, Australië, versloeg een ruim 3 meter lange olijfpython een Johnson-krokodil, en een gelukkige voorbijganger maakte er foto's van. Wij spraken met Terry Phillip, reptielenverzorger bij de Reptile Gardens in Rapid City, South Dakota, over de python-krokodil verhoudingen en portiegrootte van de maaltijden.
Op de foto's lijken twee monsterlijke dieren te vechten en vervolgens lijkt het alsof de slang later zijn maaltje zal betreuren. Heeft iemand hier een zeldzame gebeurtenis toevallig vastgelegd of komt dit geregeld voor in het wild?
Ten eerste zijn deze dieren geen reuzen. De slang lijkt ongeveer 7 tot 9 kilogram te wegen en de krokodil weegt wellicht 2 tot 3 kilogram en is mogelijk 1 meter lang. Voor deze soorten, inheems in dat deel van Australië, is dit een vrij natuurlijke gebeurtenis. Ondanks dat het een behoorlijk grote maaltijd lijkt, is dit redelijk gebruikelijk voor deze slangensoort. Olijfpythons staan bekend om hun fenomenale kracht en om het inslikken van grote stukken voedsel.
Welk risico loopt de slang in deze situatie?
Zelf gebeten worden. De tanden van de krokodil kunnen namelijk dwars door de slang heen bijten. En als het de krokodil dan lukt om met zijn kop te schudden kan hij echte schade aanrichten - maar die kans zou hij hier niet hebben gekregen. Dat is overigens een van de redenen dat slangen doelbewust de nek en schouders aanvallen, om te voorkomen dat ze zelf gebeten worden. Ze bijten zich net achter de schedel vast en rollen zich eromheen om de krokodil op zijn plaats te houden. Maar zelfs wanneer de slang toch gebeten wordt, heeft hij een fenomenaal immuunsysteem en kan hij infecties overleven. Wij zien vaak grote littekens op slangen in het wild; ze worden door hun prooi vaak goed geraakt.
Zou de slang altijd winnen in een situatie zoals deze?
Niet per se. Beiden zijn toproofdieren in hun omgeving: grote Johnson-krokodillen eten kleine pythons op en omgekeerd.
Hoe weet een wurgslang zoals de python wanneer het 'veilig' is om los te laten en te gaan eten?
Slangen zijn erg gevoelig voor de hartslag van hun prooi. Normaal gesproken zal een python wurgen tot het prooidier stikt en de hartslag stopt. Maar krokodillen kunnen vrij lang blijven leven zonder zuurstof. In dit geval vermoed ik dat de slang zo hard wurgde dat hij de borstkas in elkaar drukte, totdat het hart van de krokodil geen ruimte meer had om te kunnen slaan. Waarschijnlijk stierf de krokodil dus aan een hartstilstand in plaats van door verstikking.
We horen altijd dat slangen hun kaken kunnen 'oprekken' of uit de kom kunnen halen om grote prooien te kunnen opeten. Klopt dat?
Nee, slangen hebben geen kin, hun kaakbeenderen dus zijn niet met elkaar verbonden zoals bij ons. Er valt dus niks uit de kom te halen. In plaats daarvan hebben ze zeer rekbare banden die bepalen hoe ver hun bek open kan.
Slangen lijken te 'weten' dat ze hun prooi moeten beginnen op te eten bij het smalste punt - de kant met de mond - wat het dier het makkelijkst door te slikken maakt; is dat instinctief?
Er komt vast een deel instinct bij kijken. Het is bijzonder gedrag dat je zowel bij slangen in het wild als in gevangenschap ziet. Na het doden van het dier laten ze het los en rusten ze even uit. En dan, voor ze gaan eten, gaan ze op zoek met hun neus en tong om speeksel van het dier te vinden. Dat is uiteindelijk wat ze willen vinden. Bij krokodillen is er geen speeksel, maar wellicht is de geur van slijm al voldoende.
Wat is de grootste opgegeten prooi waarvan jij ooit gehoord hebt?
Dat was een Australische scrub python— nauw verwant aan de olijfpythons — die een wallaby opat van ongeveer 110% van zijn eigen lichaamsgewicht. Dat was een omvangrijke maaltijd. Maar slangen eten nou eenmaal geregeld prooien die bijna (75 tot 100%) net zo groot zijn als zijzelf. Wat vind jij van het bericht dat in Florida het lichaam van een Birmese python ontplofte na het eten van een krokodil? Had de slang domweg verkeerd ingeschat hoeveel hij aankon?
Soms beginnen slangen wel iets op te eten wat ze later achterlaten, omdat ze erachter komen dat het te groot blijkt te zijn. Maar dat gebeurt vrij zelden. Dit is wat er echt gebeurde in Florida: de slang doodde de krokodil met succes en at hem op. Hij slikte het hele ding gewoon door. De slang won dus. Maar Florida is niet de natuurlijke omgeving van die slangensoort. Het is er minder warm dan in de natuurlijke habitat van de slang in Zuidoost-Azië. Dus kon de slang zijn eten niet snel genoeg verteren om te voorkomen dat het ging rotten. En toen het eenmaal begon te rotten in het binnenste van de slang, begon de slang te sterven. Zijn lijf barstte open als gevolg van het rottingsproces, niet omdat de krokodil te groot was.
Terug naar Australië: hoe lang kan een olijfpython zonder eten nadat hij een Johnson-krokodil heeft opgegeten?
Dit zijn jagers vanuit een hinderlaag. Dus zal de slang een maaltje dat voorbijkomt, waarschijnlijk niet aan zijn neus voorbij laten gaan. Hij zal waarschijnlijk een relatief sluimerend bestaan hebben voor een dag of tien om hem te verteren, maar een week of drie erna pakt hij weer wat hij kan. De caloriebehoefte van de slang is niettemin erg laag. Het dier zou gerust de rest van het seizoen niks meer kunnen eten.
Welke delen van een krokodil zijn voedzaam voor een slang?
Alle botten, vlees en organen worden verteerd en gebruikt. Een groot deel van de schubben en de tanden poept de slang weer uit, in de twee of drie weken na de vangst. Dingen met keratine en glazuur zijn onverteerbaar, dus die komen er gewoon weer uit.
