Wanneer de maan op 21 augustus voor de zon schuift, krijgen miljoenen mensen in de hele VS de kans om getuige te zijn van een totale zonsverduistering. Van de kust van Oregon in het westen tot die van South Carolina in het oosten staan liefhebbers klaar voor de adembenemende ervaring waarbij de dag voor even in nacht verandert.
Maar bij een totale zonsverduistering zie je heel wat meer gebeuren dan het plotseling invallen van de duisternis. Op de momenten kort vóór en ná de verduistering kunnen amateur-astronomen enkele bijzondere fenomenen aan de hemel ontwaren, die alleen zichtbaar worden als de maan het licht van de zon afschermt.
Hieronder hebben we enkele fascinerende spektakels op een rijtje gezet die iedereen in het pad van de kernschaduw kan spotten.
‘Diamantring’-effect
Ongeveer vijftien seconden voordat de maan de zon volledig heeft afgedekt, is er nog maar een zeer smalle rand van zonlicht te zien en wordt het vaag schijnende, buitenste gedeelte van de zonne-atmosfeer – de corona – zichtbaar. Rond dit tijdstip duikt ergens aan de smalle rand plotseling een juweel van helder stralend zonlicht op. Samen met de corona zorgt deze lichtshow voor een spektakel dat erg aan een grote ring met één glinsterend sieraad doet denken en dus het ‘diamantring-effect’ wordt genoemd.
‘Parelketting’-effect
In de laatste paar tellen vóór de totale verduistering verschijnt een ketting van lichtparels rond het silhouet van de maan, die in het Engels ook wel ‘Baily’s beads’ worden genoemd, naar de astronoom Francis Baily. De ketting van lichtparels ontstaat doordat het zonlicht door diepe valleien en kraters op de rand van de maanschijf schijnt. Elk van deze stralende parels is slechts een fractie van een seconde zichtbaar, waarna ze uitdoven en de zon volledig wordt verduisterd.
Zonnevlammen
Op het moment dat de maan de zon helemaal heeft afgedekt, worden de gigantische zonneslierten zichtbaar die ‘protuberansen’ worden genoemd en die nu vanaf de rand van de verduisterde zonneschijf naar buiten lijken uit te barsten. Protuberansen blijven verankerd aan het oppervlak van de zon en stulpen in de vorm van slierten en lussen het heelal in. Hoewel ze honderdduizenden kilometers hoog kunnen worden, zijn ze hier op aarde alleen te zien in de korte periode van een totale zonsverduistering.
De corona
De kostbare seconden van een totale zonsverduistering, wanneer de maan de zon volledig afdekt, is de enige periode waarin mensen op aarde zonder speciale apparatuur de corona kunnen zien. Deze buitenste schil van de zonne-atmosfeer strekt zich miljoenen kilometers in de ruimte uit maar is in het veel fellere schijnsel van het dichtere zonne-oppervlak normaliter niet te zien.
De mensen die op 21 augustus in het Giant City State Park ten zuiden van Carbondale, Illinois, naar de hemel kijken, zullen het langst van allemaal van de corona kunnen genieten: daar zal de kernschaduw twee minuten en 41,6 seconden duren. In juli 2009 konden kijkers in Azië genieten van een uitzonderlijk langdurige eclips, toen de maan de zon gedurende bijna zeven minuten afdekte.
Planeten en sterren
Een totale zonsverduistering maakt niet alleen de corona van de zon zichtbaar, ze maakt ook de rest van de hemel zó donker dat sterren en planeten overdag voor even zichtbaar worden. Op 21 augustus zullen Venus en Jupiter het helderst aan de ‘daghemel’ staan, omdat ze tijdens de zonsverduistering hoog boven de horizon staan. Mars en Mercurius staan veel dichter bij de zon en zullen dus bleker tegen de verduisterde hemel afsteken, maar ze zijn nog steeds zichtbaar.
Je kunt ook op zoek gaan naar de heldere ‘Hondsster’ Sirius, die laag boven de zuidwestelijke horizon staat, naar de oranjekleurige ster Capella, rechts van Venus, of naar de tweelingsterren Castor en Pollux, pal boven Venus.
