Nachtkijkers in delen van Europa en Afrika en in Noord- en Zuid-Amerika zitten op de eerste rij wanneer zich op 15 en 16 mei een spektakel aan de nachthemel zal ontvouwen: een langdurige totale maansverduistering.
De extra grote volle maan zal in zijn geheel worden bedekt door de schaduw van de aarde, waardoor het maanoppervlak in een dieprode kleur wordt gehuld. Vandaar dat een totale maansverduistering ook wel ‘bloedmaan’ wordt genoemd. Maar deze verduistering zal een van de langste van de afgelopen tien jaar worden terwijl de maan zich ook veel groter zal voordoen dan gebruikelijk.
De maan zal rond deze tijd zijn perigeum of dichtstbijzijnde punt ten opzichte van de aarde bereiken, waardoor hij een beetje groter aan de nachthemel staat dan normaal, een fenomeen dat ook wel ‘supermaan’ wordt genoemd. Tijdens de verduistering zal de maan 362.126 kilometer van de aarde verwijderd zijn.
Daarnaast wordt de volle maan van de maand mei op het noordelijk halfrond soms een ‘bloemmaan’ genoemd, als verwijzing naar de kleurrijke bloesems die aan het begin van het voorjaar ontluiken. Dus zou de verduistering op 15 en 16 mei ook als een ‘super-bloem-bloedmaan’ kunnen worden aangeduid.
Belangrijker is dat de schaduw van de aarde de maan in een dieprode kleur zal hullen, een van de fraaiste spektakels die aan de nachthemel te zien zijn, en dat bijna anderhalf uur lang.
De totale fase van de verduistering, wanneer de maan zijn dieprode gedaante aanneemt, begint voor Nederlandse nachtkijkers op 16 mei om 05:29 uur en zal tot 06:54 uur duren. De gehele fase van totaliteit zal in heel Zuid-Amerika, het overgrote deel van Noord-Amerika en delen van Europa en Afrika te zien zijn, maar Nederlandse en Belgische nachtkijkers zullen alleen de beginfase van de eclips kunnen volgen.
Wat is een totale maansverduistering?
Een maansverduistering doet zich voor wanneer de zon, de aarde en de maan op één lijn komen te staan en de maan daarbij dwars door de schaduw van de aarde trekt. Dit gebeurt niet elke keer dat de maan zijn maandelijkse rondje om onze planeet maakt, omdat de omloopbaan van de maan wat gekanteld is. Maar ongeveer elke drie jaar trekt de maan door tenminste een deel van de aardschaduw.
Maansverduisteringen treden alleen tijdens volle maan op, en ongeveer 29 procent van deze verduisteringen zijn volledig: dan schuift de maan in zijn geheel door de donkere kernschaduw van onze planeet, de umbra.
De rossige tint die de volledig verduisterde maanschijf aanneemt, is het gevolg van het feit dat het beetje zonlicht dat nog op de maan valt, door de atmosfeer van de aarde wordt gebroken, waarbij het blauwe deel van dat licht wordt verstrooid en het rode wordt doorgelaten. Hierbij treedt hetzelfde fenomeen op als wanneer de zon ondergaat en zijn gewoonlijk geeloranje kleur door de atmosfeer van de aarde in rood wordt omgetoverd.
Het bekijken van een bloedmaan
In tegenstelling tot een zonsverduistering, die je alleen met behulp van speciale filters veilig kunt bekijken, kan een maansverduistering met het blote oog worden waargenomen. Hoewel je met een verrekijker geweldige details op het maanoppervlak kunt ontwaren, is een maansverduistering zonder extra uitrusting te volgen vanaf elke plek waar de volle maan is te zien.
Voordat hij rood kleurt, zal de maan eerst een dofgrijze kleur aannemen. De rossige tint die hij daarna vertoont, kan per verduistering aanzienlijk verschillen, omdat de samenstelling van de atmosfeer telkens weer iets anders is. Zo zou de reusachtige aswolk die nog niet zo lang geleden bij een vulkaanuitbarsting in het eindkoninkrijk Tonga in de Stille Zuidzee de atmosfeer in werd geblazen, nog altijd kunnen bijdragen aan een wat diepere en rodere kleur van de maanschijf dan bij een normale bloedmaan.
Nachtkijkers die het geluk hebben zich op de juiste plek te bevinden, dat wil zeggen in de oostelijke helft van Noord-Amerika en heel Centraal- en Zuid-Amerika, zullen het hele spektakel van begin tot eind kunnen volgen. Veel Europeanen zullen tenminste een deel van de verduistering kunnen waarnemen.
Het is oplettende waarnemers misschien opgevallen dat de nachthemel rond een totaal verduisterde maan veel donkerder oogt dan normaal, waardoor enkele naburige en heldere sterren extra goed zichtbaar zijn. Zo zal de oranjekleurige ster Antares linksonder de maan goed zijn te zien. Nachtkijkers die zich in een gebied met weinig lichtvervuiling bevinden, zullen tijdens de verduistering misschien zelfs de gloed van de Melkweg kunnen waarnemen.
Deze eclips is de eerste van twee maansverduisteringen die dit jaar vanuit Noord-Amerika zijn te zien. De volgende zal op 8 november plaatsvinden en toevallig net zo lang duren als de eclips van 15 mei.
De maansverduistering van dit voorjaar zal zich voor kijkers in de Benelux laat in de nacht voordoen, waardoor hier alleen het begin van de eclips is waar te nemen.
Andrew Fazekas, de ‘Night Sky Guy’, is de auteur van The Backyard Guide to the Night Sky, waarvan de tweede editie is verschenen, en van Star Trek: The Official Guide to Our Universe. Volg hem op Twitter, Facebook, Instagram en YouTube.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
