Naakte molratten zijn om verschillende redenen misschien wel de bijzonderste knaagdieren ter wereld. Maar één vraag houdt wetenschappers al jarenlang bezig: hoe kan het dat deze knaagdieren zo veel langer leven dan hun familiegenoten? Recent onderzoek van wetenschappers van de Tongji-universiteit in China, gepubliceerd in het vakblad Science, legt het geheim achter hun lange levensduur bloot.
Eigenschappen van de naakte molrat
De naakte molrat (Heterocephalus glaber) komt uitsluitend voor in Oost-Afrika, onder meer in landen als Kenia, Somalië en Ethiopië. In het droge, dorre savannelandschap graven deze dieren gangen onder de grond, waar ze beschermd zijn tegen de felle zon. In die ondergrondse stelsels leven de dieren anders dan andere knaagdieren: er geldt een duidelijke rangorde. Net als bij mierenkolonies is er een koningin, en zijn er werkers en soldaten.
Leestip: Deze vijf dieren zijn (bijna) niet kapot te krijgen
Naast de unieke opbouw van hun samenleving beschikt de naakte molrat over enkele andere bijzondere eigenschappen, waaronder een hoge pijngrens. Bij verwondingen of stress blijkt het dier veel minder gevoelig voor pijn, waardoor ze minder energie verbruiken in vergelijking tot andere knaagdieren.
Maar wat de naakte molrat misschien wel het bijzonderst maakt, is hoe oud hij kan worden: tot wel 37 jaar. Dat is een uitzonderlijke leeftijd in het rijk der knaagdieren, want gemiddeld wordt een naakte molrat zes keer zo oud als een cavia en bijna vijftien keer zo oud als een hamster. Wat is het geheim achter dit lange leven?
Het geheim verklaart
Wetenschappers buigen zich al langer over dit vraagstuk en stuitten daarbij op verschillende mogelijke oorzaken. In 2013 werd bijvoorbeeld de geplooide huid van de naakte molrat gezien als een belangrijke factor. De huid bevat een grote hoeveelheid hyaluronan, een stofje dat de huid elastisch houdt en het dier bovendien minder vatbaar maakt voor kanker.
Onderzoekers van de Tongji-universiteit richtten zich in een recent onderzoek op een andere factor: het DNA. Ze bestudeerden daarbij vooral een eiwit genaamd cGAS, dat bij de meeste zoogdieren voorkomt, inclusief mensen.
Leestip: Waarom leven vrouwen langer dan mannen? Recent onderzoek geeft antwoord op deze eeuwenoude vraag
Bij mensen herkent cGAS DNA dat op de verkeerde plek in de cel zit en activeert zo het immuunsysteem. Een nadelige bijkomstigheid is echter dat cGAS in de celkern het herstel van beschadigd DNA kan verstoren. Als deze schade zich opstapelt, raken cellen ontregeld en functioneren ze minder efficiënt, met gevolgen voor het hele lichaam: organen werken slechter en het risico op kanker neemt toe.
Wat de onderzoekers ontdekten, is dat dit eiwit bij naakte molratten net iets anders is opgebouwd: vier aminozuren, de bouwstenen van cGAS, zijn zo veranderd dat het precies het tegenovergestelde doet van zijn gebruikelijke functie. In plaats van het DNA-herstel te belemmeren, helpt het bij naakte molratten juist om het DNA langer gezond te houden.
Een duidelijk effect
Het is een subtiele aanpassing, maar geeft molratten een enorm voordeel. Om te bevestigen of dat klopt plaatsten de onderzoekers het unieke cGAS-eiwit van de naakte molrat in muizencellen in het laboratorium. Het resultaat: de cellen konden hun DNA veel beter repareren en verouderden langzamer.
Leestip: Zo geef je je hond een langer en gezonder leven – 6 wetenschappelijke tips
Ook bij fruitvliegjes was het effect duidelijk. De onderzoekers lieten het unieke molrat-eiwit in sommige vliegen produceren, die daardoor ongeveer tien dagen langer leefden dan een controlegroep zonder het eiwit.
Onderzoek als dit roept de vraag op: zouden we ook mensen langer kunnen laten leven door het cGAS-eiwit aan te passen? Misschien, laat het onderzoeksteam weten, maar we zijn nog een lange weg verwijderd van een toepassing bij mensen. Wel biedt deze nieuwe ontdekking een interessante invalshoek voor het bestrijden van leeftijdsgebonden ziekten.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
