Johannes Calvijn wordt op 10 juli 1509 geboren als Jehan Cauvin, in de Noord-Franse plaats Noyon. Hoewel zijn vader aanvankelijk wil dat hij priester wordt, moedigt hij hem in 1528 aan om rechten te studeren vanwege een conflict met de rooms-katholieke kerk. Daarin behaalt hij in 1532 de academische graad van doctor.

Toch kennen we Calvijn nu als een van de grootste kerkhervormers uit de geschiedenis. Hoe is dat zo gekomen? En wat zijn de belangrijkste ideeën van Calvijn?

Calvijn en de Reformatie

De Reformatie is al in volle gang als Calvijn zijn studie afrondt. De voormalige monnik Maarten Luther had met zijn kritiek op de kerk een ware revolutie ontketend, die uitmondde in een kerksplitsing, met enerzijds het protestantisme en anderzijds het katholicisme.

Leestip: Heeft Jezus echt bestaan? Dit zeggen wetenschappers

De levensovertuiging van Calvijn laat zich rond 1530 vooral typeren als humanistisch, net als tijdsgenoot Desiderius Erasmus. Ook neemt hij filosofie heel serieus. In 1532 schrijft Calvijn zijn eerste boek, een commentaar op de Romeinse filosoof Seneca.

In deze periode begint hij ook steeds meer te voelen voor de ideeën van Maarten Luther. Hij sluit zich aan bij de Reformatie, een keuze die maakt dat hij het katholieke Frankrijk moet ontvluchten. In 1535 komt hij aan in het Zwitserse Bazel. Hier brengt hij Institutie uit, het boek waarin hij zijn theologische visie uit de doeken doet.

De ideeën van Johannes Calvijn

Johannes Calvijn deelt heel wat opvattingen met Luther. Zo zijn beiden ervan overtuigd dat de mens van nature slecht is en God de absolute heerschappij over de wereld heeft. Ook hebben ze allebei stevige kritiek op de katholieke kerk, met name vanwege de verkoop van aflaten, die je een plekje in de hemel konden geven.

Volgens zowel Luther als Calvijn heeft de mens geen enkele invloed op de redding van zijn ziel. Ze geloven in predestinatie: het is God die bepaalt aan wie het geloof wordt geschonken. Met andere woorden, je kunt niet kiezen voor het geloof, het is God die jou kiest.

Leestip: Maakt religie gelukkig? Zo luidt het oordeel van de wetenschap

Voor Calvijn was deze overtuiging een logisch gevolg van de kern van zijn theologie, namelijk dat God de absolute macht heeft. Als je dat accepteert, moet je volgens Calvijn ook accepteren dat menselijke acties geen invloed kunnen hebben op Gods plan. Alle gebeurtenissen op aarde zijn direct door God gestuurd. Toeval bestaat dus niet in de wereld van Calvijn.

Verschillen tussen Calvijn en Luther

Hoewel Luther en Calvijn elkaar op veel fronten de hand kunnen schudden, zijn ze het niet in alles met elkaar eens. Zo gaat Calvijns overtuiging dat de mens geen vrije wil heeft – God beslist immers alles – Luther iets te ver. Volgens hem is er wel ruimte voor vrije wil in zaken die niet met de redding van je ziel te maken hebben.

Een ander verschil is dat je God volgens Calvijn pas echt kunt leren kennen door de Bijbel te lezen. Luther legt de nadruk meer op Jezus Christus: alleen door in hem te geloven, leer je God kennen.

Leestip: Wat gebeurde er op het Concilie van Nicea?

Daarnaast is Calvijn veel soberder en ingetogener dan Luther. Die laatste houdt van de geneugten in het leven, zoals een drankje en kunst. Volgens Calvijn moeten de kerk en je leven juist sober zijn ingericht, evenals de kleding die je draagt. In plaats van je tijd en energie in frivole zaken te steken, moet je werken en bidden.

Calvinisten in het Heilige Roomse Rijk

De ideeën van Calvijn slaan aan onder talloze inwoners van het Heilige Roomse Rijk, niet zonder gevolgen. De leider van het rijk, Karel V, moet niets hebben van deze nieuwe christelijke stroming. Hij veroordeelt meerdere protestanten tot de brandstapel.

Leestip: Tijdens het Spaanse El Colacho springt de ‘duivel’ over baby’s

De overtuiging dat de kerk een sobere plek moet zijn, is voor groepen calvinisten ook reden genoeg om katholieke kerken te verwoesten. Zij trekken in de zestiende eeuw door de Lage Landen om het interieur van katholieke kerken kapot te slaan. Zo wordt in 1566 de Geertekerk in Utrecht onder handen genomen.

De dood van Calvijn

De beelden en kunstwerken leiden volgens calvinisten niet alleen af van de ‘heilige boodschap’ van het evangelie, maar gaan ook lijnrecht in tegen de tien geboden. Volgens het tweede gebod is het verboden om afbeeldingen te maken van alles wat zich in de hemel, op aarde of in het water bevindt.

Op 27 mei 1564 overlijdt Johannes Calvijn in Genève. Geheel naar wens krijgt hij een sobere begrafenis en wordt hij begraven in een houten kist. Er komt zelfs geen grafsteen.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!