Het meeste dat we weten over Paulus komt uit zijn eigen brieven. Hij schreef deze in het Grieks, de internationale taal van zijn tijd. Een van de conclusies die we daaruit kunnen trekken is dat hij een degelijke opleiding moet hebben gehad. Zijn keuze voor Grieks weerspiegelt daarnaast zijn visie dat het christendom toegankelijk moest zijn voor iedereen.

Wat kunnen we op basis van historische bronnen nog meer zeggen over Paulus? Dit zijn vijf feiten en fabels.

1. Hij schreef dertien brieven

Laten we beginnen met zijn eigen geschriften. Van de 27 boeken in het Nieuwe Testament zijn er dertien door Paulus geschreven. Althans, dat is de claim. In werkelijkheid zijn het er naar alle waarschijnlijkheid zeven. De overige zes brieven van Paulus zijn betwist. Dit zijn Efeziërs, Kolossenzen, 2 Tessalonicenzen, 1 en 2 Timoteüs en Titus.

Leestip: 4 feiten en fabels over de apostel Petrus

Vrijwel alle experts concluderen hetzelfde: de betwiste brieven wijken enorm af van de andere zeven, zowel qua stijl en vocabulaire als inhoud. Daarnaast zijn in sommige gevallen hele paragrafen woord voor woord gekopieerd uit andere brieven. Dat duidt erop dat de auteurs zich voordeden als Paulus, maar hem niet waren.

Paulus was een van de belangrijkste missionarissen van zijn tijd. Het is dus niet gek dat mensen hem imiteerden. Ze hoopten daarmee hun geschriften meer gezag te geven.

2. Paulus bekeerde zich tot het christendom

Bekeerde Paulus zich tot het christendom? Dat hangt af van je definitie van ‘bekering’ en van ‘christendom’. In zijn brieven laat Paulus duidelijk merken trots te zijn op zijn joodse afkomst. Hij noemde zichzelf een farizeeër.

De farizeeërs geloofden sterk in een toekomstige Messias. Dit zou een soort militaire krijger zijn die het Joodse volk kon verlossen van de Romeinse overheersing. Paulus geloofde dan ook niet dat Jezus deze Messias was. Die stierf immers aan een kruis en de Romeinen waren er nog steeds.

Leestip: Wie was Johannes Calvijn en wat geloofde hij?

Toen Paulus zo’n vier jaar na Jezus’ dood op weg was naar Damascus, zag hij een fel licht en hoorde hij een stem uit de hemel komen. Dit visioen markeerde het begin van Paulus’ bekering. Zijn beeld van wie de Messias was, veranderde drastisch. Die zag hij niet langer als een krijger, maar als iemand die de mensheid van zijn zonden zou verlossen. Jezus dus.

Met andere woorden: Paulus stapte niet zozeer over van het jodendom naar het christendom. Hij was nog steeds joods, maar accepteerde simpelweg dat de Messias die hij toch al verwachtte, Jezus was.

Daarnaast is het de vraag in hoeverre je in dit geval van ‘het christendom’ kunt spreken. Veel dogma’s en doctrines werden pas in de eerste vier eeuwen na Christus vastgelegd, zoals tijdens het Concilie van Nicea.

3. Hij vervolgde christenen

Dat Jezus de Messias was, werd in farizeese kringen als blasfemie beschouwd. Paulus schreef in zijn brieven dat hij voor zijn bekering er alles aan deed om deze beweging te stoppen. Hij zou christenen naar eigen zeggen ‘gewelddadig vervolgd’ hebben.

4. Hij preekte tot de niet-joden

De eerste aanhangers van Jezus waren joden. Zij geloofden weliswaar dat hij de langverwachte Messias was, maar ook dat ze zich aan de Wet van Mozes moesten houden om in het reine te komen met God. Daar hoorde onder meer bij dat je je liet besnijden.

Leestip: Heeft Jezus echt bestaan? Dit zeggen wetenschappers

Volgens Paulus kon alleen geloof in Jezus’ dood en opstanding je redden, en was de Wet daaraan ondergeschikt. Deze boodschap gold volgens hem voor iedereen, niet alleen voor joden. Dat maakte de weg vrij voor heidenen om in Jezus te geloven, zonder zich te laten besnijden.

Paulus trok het hele Romeinse Rijk door, bijvoorbeeld naar Efeze, om de heidenen te bekeren. Als hij dat niet had gedaan, zo beargumenteert historicus Bart Ehrman, dan was het christendom waarschijnlijk een joodse sekte gebleven en nooit zo groot geworden.

5. Paulus startte het christendom

Of Paulus de stichter is van het christendom, daarover verschillen de meningen. Omdat zijn brieven ouder zijn dan de evangeliën van Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes kun je zeggen dat zijn teksten aan de basis liggen van het christendom. Daarnaast introduceerde hij het idee dat iedereen gered kon worden door in Jezus’ dood en opstanding te geloven, en stichtte hij wereldwijd kerken.

Leestip: Wat zijn de tien geboden?

Toch zijn anderen het niet eens met de titel van ‘stichter’. Want, zo zeggen zij, het idee dat Jezus’ dood en opstanding belangrijk waren, bestond al voordat Paulus zich bij de beweging aansloot. Hij heeft de religie simpelweg groot gemaakt. Daarnaast ontstonden sommige belangrijke dogma’s, zoals die van de Heilige Drie-eenheid, eeuwen later pas. Paulus was wel invloedrijk, maar niet de stichter van het christendom.

Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!